De trouwjapon van prinses Anna van Hannover
In 1734 trouwde stadhouder Willem IV met de Engelse koningsdochter Anna. Over dit huwelijk is van alles bekend. Maar welke japon droeg Anna tijdens de huwelijksplechtigheid?
Hoofdbeeld: Portret van Anna van Hannover, J.V. Tischbein, 1753. Rijksmuseum, Amsterdam.
Het verhaal van een huwelijk
Prins Willem IV – vanaf 1747 stadhouder van de Verenigde Nederlanden – had zijn zinnen gezet op een aantrekkelijke huwelijkspartner: Anna, de dochter van de Engelse koning George II. Omdat haar vader ook koning van Hannover was, wordt de prinses vaak ‘Anna van Hannover’ genoemd.
Aan het huwelijk gingen jarenlange onderhandelingen en meerdere bezoeken van Willem aan zijn toekomstige bruid vooraf. Zijn komst werd echter in Engeland met argwaan begroet. Als gevolg van een ongelukkige val op vijfjarige leeftijd had Willem een ernstige rug afwijking. Hij werd aan het Engelse hof omschreven als een mismaakte gebochelde dwerg en als 'blauwe baviaan'.
In de 18e eeuw gingen koninklijke huwelijken vooral om politiek gewin en meestal had de bruid niet veel over de uiteindelijke keuze in te brengen. Maar Anna mocht wel van haar moeder zelf over haar lot beslissen, wat heel uitzonderlijk was. Zij wilde echter zó graag het ouderlijk huis ontvluchten, dat ze zei: “Al lijkt hij op een aap, ik zal hem trouwen”. En zo geschiedde. Het huwelijk werd op 7 maart 1734 gesloten in de kapel van St. James Palace.
De huwelijksnacht.
Bij een koninklijk huwelijk werd het bruidspaar op ceremoniële wijze naar bed gebracht en weer wakker gemaakt; het zogenoemde ‘coucher’ en ‘lever’. Bij het naar bed brengen lag Willem in goudbrokaat naast Anna op het bruidsbed, maar deze outfit flatteerde hem totaal niet. Het leek of hij geen hoofd en geen benen had. De moeder van de bruid barstte in huilen uit en verliet geschokt de kamer.
Morgengave
Gelukkig vond Anna de volgende ochtend de zogenoemde ‘morgengave’ op haar toiletkamer, een kostbaar geschenk van haar kersverse echtgenoot. Deze morgengave bestond uit een gouden mandje met bloemen, waarin een horloge, een snuyfdoos, een ‘schaerkoker en verscheyde andere frayigheden, beset met diamanten van groote waerde’.
Trouwjurk
In de collectie van het Rijksmuseum is dit mooie portret te vinden van Anna geschilderd door Johann Valentin Tischbein. Hoewel het in 1753 is geschilderd, heb ik lange tijd gedacht dat dit het huwelijksportret van de prinses was. Dat komt vooral omdat de beschrijving van haar bruidsjapon deels overeen lijkt te komen met de japon van dit schilderij. Maar niet alles is wat het lijkt. Een afbeelding van Anne in een soortgelijke japon bevindt zich in het Fries Museum en is eveneens van de hand van Johann Valentin Tischbein, gedateerd 1751.
Beschrijving
De bruidsuitzet van Anna bevatte op aandringen van haar moeder vooral Engelse textiel, maar haar bruidsjapon was van stijve blauwe Franse zijde, geborduurd met zilverdraad (dus niet met gouddraad als op het schilderij) en overvloedig versierd met ruches van de fijnste kant en lussen van diamanten. Hier overheen droeg zij haar hof sleep van fluweel en hermelijn, die wel zes voet lang was. De acht adellijke dochters die deze sleep droegen, gingen gekleed in wit en zilver met vele juwelen in het haar.
Prins Willem had voor dertigduizend pond aan juwelen voor Anna gekocht, waaronder een prachtige diamanten halsketting. De diamanten waren zó groot dat er maar 22 diamanten nodig waren om de ketting passend om haar hals te maken. Ook schonk hij haar strengen met parels en een prachtige peervormige smaragd.
Er bestaat een ander portret van Anna van Hannover in de Engelse koninklijke verzamelingen van de Italiaanse Jacopo Amigoni, dat ter gelegenheid van Anna’s huwelijk in 1734 is geschilderd in opdracht van de Eerste graaf van Hardwicke, Philip Yorke.
Dat gegeven zou doen vermoeden dat Anna hier mogelijk staat afgebeeld in haar bruidsjapon, wat wordt bevestigd door de putti die huwelijksattributen vasthouden. Maar deze japon komt niet overeen met de beschrijving zoals die is overgeleverd. Het blijft altijd ingewikkeld om schilderijen op kleding te interpreteren omdat de praktijk leert dat de kleding niet altijd betrouwbaar is weergegeven. Ik ben bang dat wij er in deze blogpost niet uit gaan komen om met zekerheid de afbeelding van de bruidsjapon te vinden.
Baljapon
Toch weerhoudt die kennis mij er niet van nog één afbeelding van Anna te laten zien en dat is een miniatuur uit de collectie van het Rijksmuseum, geschilderd door Christian Friedrich Zincke, 1730-1734.
De japon die de prinses hier draag komt overeen met de japon die zij de dag na haar huwelijk droeg op een groot hofbal, waar alleen de koninklijke familie danste en de gasten toekeken. De mode in zijde van die tijd dicteerde naturalistische patronen; zowel de mannen als de vrouwen op het bal droegen kleding geborduurd met een overvloed aan anjers, pioenen en anemonen. Anne was de ‘belle’ van het bal in een manteau en petticot van wit damast met het fijnste borduurwerk van rijk opgelegd gouddraad en bloemenfestoenen met een pallet aan natuurlijke kleuren. Op het hoofd droeg ze de smaragd en sterren bezet met diamanten, geschonken door de prins.
Anin en Pepin
De prins was op zijn huwelijksdag natuurlijk ook op zijn mooist gekleed in goudbrokaat met zilver en diamanten knopen. Zijn zorgvuldig gesneden rokjas en pruik konden zijn misvormde lichaam echter niet helemaal maskeren. Maar ondanks de eerste slechte indrukken, pakte dit huwelijk waar met zo’n sceptische blik door iedereen naar werd gekeken, zeer goed uit. Er bloeide oprechte genegenheid tussen Willem en Anna, die elkaar in lieve brieven Anin en Pepin noemden. Willems vroege dood in 1751 was een schok voor Anna: ook na zijn begrafenis bleef zij nog een paar nachten slapen op de treden van het podium waar hij lag opgebaard.
Bronnen
- Veronica P.M. Baker-Smith, A life of Anne of Hanover, princess Royal, Leiden, New York, Köln, 1995.
- Oprechte Haarlemsche Courant, 6 april 1734.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie