Verkleedkleding in/uit Dordrecht

Een van de favoriete onderwerpen van het 'team Slow Fashion' was de verkleedkleding. Een onverwacht subthema van de tentoonstelling en een onderwerp dat veel meer aandacht verdient!

Hoewel maskeradekostuums al vaker zijn bestudeerd, is de huis-tuin-en-keuken verkleedkleding nog weinig onderzocht. Rosalie Sloof, een van de betrokken bij Slow Fashion (tentoonstelling in Dordrecht 2019-2020), heeft er al wel het een en ander over heeft geschreven, zoals in het boek Leven in Mode over de collectie van Jacoba de Jonge. Maar een uitgebreide studie zou zeker de moeite waard zijn, zeker in combinatie met foto-onderzoek!

Hergebruik

Uit dezelfde schenking waar Anne-Marie Segeren eerder deze post over schreef, kwamen deze twee japonnen. Volgens overlevering zijn ze gedragen door Wilhelmina van der Putten (1743-1810) tijdens de huwelijksvoltrekking met Cornelis Maas (1741-1811) en in de bruidsdagen daarna. Beide japonnen zijn later aangepast en hergebruikt.

De trouwjapon is meerdere malen gebruikt voor verkleedfeesten. Het leuke is dat een aantal foto's bewaard is gebleven waarop de japon te zien is. In 1890 droeg Winanda Staring (1876-1945) de japon op de gouden bruiloft van haar grootouders. Met haar neef Piet Blussé, die ook een 19^de-eeuws kostuum droeg, danste ze een menuet. In 1928 wordt de japon weer gedragen, dit keer door Coralie Vriesendorp (1912-1972). Een zus of nicht draagt de andere japon. Van deze verkleedpartij zijn ook de engageantes, fichu en 'tulband' in de collectie te vinden.

Afb.1: Robe à l'anglaise, 1766, vermaakt voor het verkleden in ca. 1890; Winanda Staring en Piet Blussé op de gouden bruiloft van echtpaar Blussé-Soek, 1890; Coralie Vriesendorp, 1928

Afb. 2: Japon, 1790-1794, vermaakt uit oude japon van 1766; Telg uit familie Vriesendorp/Blussé/Staring?, 1928

Match!

Recent ontdekte ik dat meer japonnen uit de collectie, gedragen op feesten en partijen, zijn vastgelegd op de gevoelige plaat. In de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht zitten talloze foto's van Dordtenaren: potentiële bronnen voor de kledingcollectie. Af en toe mag ik van mezelf in een verloren uurtje foto's kijken. Hoe leuk is het, als je dan ineens die japon uit de kast bij een historisch persoon om het lijf zit zitten.

Zo is deze bruine zijde japon gedragen op een voorstelling van 'de verguldpartij uit de Familie Kegge in de Camera Obscura van Hildebrand', gehouden ter gelegenheid van het huwelijk van M.A. Vriesendorp en H. Roodenburg. Wie iedereen is, weten we (nog niet). De dame rechts draagt de bewuste japon, afkomstig uit familie Den Bandt. Zij wellicht ook?

Afb. 3: Japon 1830-1840; Verguldpartij familie Kegge, 1889

Op deze foto uit de familie Vriesendorp wordt ook een japon gedragen, die tegenwoordig in de collectie zit. Het is dame links op de foto. De japon is meerdere malen aangepast om steeds aan de mode te blijven voldoen. De oudste versie is uit de periode 1830-1835, het puntvormige lijf is rond 1840 gemaakt. Echter waren de mouwen toen al ouderwets, maar blijkbaar deerde dat de draagster niet.

Afb. 4: Middagjapon, ca. 1840-1845, vermaakt uit oudere japon, ca. 1830-1835; Foto van een verkleed gezelschap omgeving familie Vriesendorp, ca. 1880-1900

Speciaal gemaakt

Niet alleen werden kledingstukken van voorouders gebruikt of vermaakt voor de vele verkleedfeesten, bals masqués en tableaux vivants. Ook werd er verkleedkleding op bestelling gemaakt. In 2019 ontving Huis Van Gijn een serie outfits in bruikleen, gedragen bij een tableau vivant ter gelegenheid van het 12,5-jarige huwelijk van Izaak van Twist en Maatje Maartje Veth in 1910. Deze kleren werden gemaakt door juffrouw Wingster in De Lenghenhof, een hofje voor berooide gezinnen en arme ongetrouwde vrouwen.

Afb. 5: Verkleedjurk, ca. 1910, gedragen door de 11-jarige Helena Francina Alida van Twist; Helena van Twist met de verkleedjurk aan, met daaroverheen een rok, ca. 1910

Vele decennia geleden, in 1935, kreeg het museum van Top Naeff een aantal kledingstukken geschonken, naast een fraaie 'baljapon' van rond 1824, ook twee verkleedpakjes. Ze twijfelt of het interessant is voor de collectie. Het wordt opgenomen in de collectie. Een verkleedpakje van een beroemde schrijfster was zeker interessant. Helemaal leuk is dat toen een foto opdook, waarop de verklede Top Naeff als matroos te zien is.

Afb. 6: Matrozenverkleedpakje met ponjaard van Top Naeff, ca. 1882; Vierjarige Top Naeff verkleed als matroos, ca. 1882

Wat mij betreft wordt dit een aparte groep binnen de modecollectie. In 2017 werd de Dordtse collectie niet alleen verrijkt met en schenking van prachtige japonnen, maar ook namen we dit aandoenlijke verkleedpak aan. Ik hoop dat er nog velen zullen volgen.

Afb. 7: Ridder- of vrijbuiterpak, ca. 1905-1910. Gedragen door jonkheer Van Spengler

Afbeeldingen

1. Robe à l'anglaise, 1766, vermaakt voor het verkleden in ca. 1890, zijde damast, schenking 1932, inv.nr. 2412  (foto: Adriaan van Dam) // Winanda Staring en Piet Blussé op de gouden bruiloft van echtpaar Blussé-Soek, 1890(foto: H.J. Tollens) // Coralie Vriesendorp, 1928, Regionaal Archief Dordrecht, inv.nr. 309_11056
2. Japon, 1790-1794, vermaakt uit oude japon van 1766, gebrocheerde zijde, schenking 1932, inv.nr. 2413 (foto: Adriaan van Dam) // Telg uit familie Vriesendorp/Blussé/Staring?, 1928, Regionaal archief Dordrecht, inv.nr. 309_11053
3. Japon 1830-1840, zijde, schenking 1978, inv.nr. 12075  (foto: Adriaan van Dam) // Verguldpartij familie Kegge, 1889, Regionaal Archief Dordrecht inv.nr. 552_316203
4. Middagjapon, ca. 1840-1845, vermaakt uit oudere japon, ca. 1830-1835, zijde, herkomst onbekend voor 1936, inv.nr. 2803/2806 (foto: Adriaan van Dam) // Foto van een verkleed gezelschap omgeving familie Vriesendorp, ca. 1880-1900
5. Verkleedjurk, ca. 1910, gedragen door de 11-jarige Helena Francina Alida van Twist, bruikleen 2019 // Helena van Twist met de verkleedjurk aan, met daaroverheen een rok, ca. 1910 (foto: particuliere collectie)
6. Matrozenverkleedpakje met ponjaard van Top Naeff, ca. 1882, wol, katoen, schenking 1935, inv.nr. 1712 (foto: Adriaan van Dam) // Vierjarige Top Naeff verkleed als matroos, ca. 1882 (foto uit particuliere collectie)
7. Ridder- of vrijbuiterpak, ca. 1905-1910. Gedragen door jonkheer Van Spengler. Schenking familie L. Zurmuhlen-van Spengler, 2017