50 jaar ‘Black Beauty’: de eerste zwarte beautysalon van Nederland

Een nog nooit eerder verteld verhaal.

Zussen Janine en Fien Meursing openden op 4 februari 1971 de eerste Black hair shop en beautysalon van Nederland en daarmee ook een van de eerste black hair salons van Europa. Vandaag is precies 50 jaar geleden dat Afrotiek ‘Black Beauty’ open ging: tijd om terug te blikken.

“Wij willen hierin verandering gaan brengen”

“Vandaag is in Amsterdam geopend (en dat is meteen een primeur voor ons land en zelfs voor heel Europa) de eerste kapsalon die zich speciaal gaat bezighouden met de haarverzorging voor de gekleurde vrouw.”[1] Kappers Janine (28) en Fien Meursing (33/4) openden in 1971 in de Amsterdamse Gerard Doustraat nummer 56 een zaak waar zwarte vrouwen hun haar professioneel konden laten knippen, verzorgen of behandelen. Naast pruiken en haarproducten die vanuit Amerika werden geïmporteerd, verkochten de dames ook make-up artikelen van bijvoorbeeld het cosmeticamerk Posner, een groot Amerikaans bedrijf dat uitsluitend producten maakte voor zwarte vrouwen.

Uitsnede van artikel uit: Het Vrije Volk, 05-02-1971.

Gevestigd in de Pijp, vlakbij de Albert Cuypmarkt, wilden Janine en Fien Meursing met de beautysalon een verandering brengen aan het Nederlandse beautylandschap. “Een afro-type kan nergens terecht voor een goede behandeling. De opleiding tot kapster is hier helemaal afgestemd op het haar van de Europese vrouw, met het gevolg, dat bijna geen kapster ons haar in een goede coupe kan knippen. Wij willen hierin verandering gaan brengen.”[2]

Logo ‘Black Beauty for Black Charming’ geplaatst aan de voorgevel van de Gerard Doustraat 56.

Huidige straatbeeld op de locatie ‘Black Beauty’ aan de Gerard Doustraat 56, op de hoek van de Ferdinand Bolstraat. Links boven het huidige Starbucks, destijds een grote schoenenwinkel, was Black Beauty gelokaliseerd.

Vondst bij toeval

Wat begon als een klein historisch onderzoekje ontwikkelde zich afgelopen week tot een collectief onderzoek dat als een sneeuwbal door allerlei netwerken ging. Aanleiding was mijn masterscriptie over het onderwerp ‘Formaliteit van Black hair op de werkvloer’ voor de opleiding ‘Culture, Organization and Management’. Daarbij wil ik me verdiepen in thema’s als sociale acceptatie, verschillende stijlen en (un)natural hair.

In een gesprek vroeg ik vorige week mijn goeie vriend Roberto Luis Martins of hij een kort onderzoek kon doen naar een historisch component aan dit verhaal. In een onderzoekje op Delpher kwam hij toevalligerwijs op een artikel in Het Parool, getiteld ‘eerste kapsalon in Europa voor gekleurde vrouw’ dat ging over de Afrotiek ‘Black Beauty’. Het wekte een bepaalde nieuwsgierigheid bij ons op – wij kennen in Nederland vooral soortgelijke voorbeelden uit de Verenigde Staten, maar dit Nederlands verhaal vonden wij wel heel bijzonder.

Krantenartikel Het Parool, 04-02-1971. Achteraf blijkt de salon een van de eerste in Europa te zijn geweest, niet de allereerste.

Een online collectief onderzoek

Uit enthousiasme zochten wij op de krantenwebsite Delpher naar meer informatie over deze plek. Bestaat het nog? Wat is hier allemaal over geschreven? En wie waren deze dames? Tot onze verbazing vonden wij geen hits, alleen maar krantenartikelen rond de periode dat de Afrotiek openging.

Toen wij keken naar de datum van publicatie, konden we onze ogen niet geloven: vijf dagen na deze vondst zou de beautyshop precies 50 jaar geleden zijn geopend. Dit konden wij niet ongemerkt voorbij laten gaan, dus deed Roberto een oproep op social media met de vraag of iemand toevallig meer wist.

Next thing you know: in een paar uur tijd werden de berichten honderden keren gedeeld. Een collectief onderzoek werd gestart. Van alle kanten ontvingen wij berichten van mensen die uit enthousiasme ook op zoek gingen naar de zusters Meursing en/of meer informatie over de beautysalon. Meer krantenartikelen verschenen in onze DM’s, moeders en grootmoeders werden getagd, familieleden uit Suriname namen contact op, en herinneringen werden opgehaald in de reacties op de post.

Verhalen uit de salon

In no time deelden oud-klanten van de Afrotiek persoonlijke verhalen van hun ervaringen. Kort na de oproep spraken wij elke avond met een oud-klant en werden we verrast met de vrijwel levendige herinneringen aan deze plek.

Interieur van 'Black Beauty'

Zo spraken we met Judith Eijken die ons vertelde over haar nogal rebels bezoek aan de shop. “Als 13-jarige, ergens rond 1974, wilde ik mijn haren in een afro laten knippen, zo à la Jackson 5. Zodoende hebben m’n nichtje een ik geld verzameld en zijn we op een zaterdag dat gaan doen bij Black Beauty, zonder dat mijn moeder dat wist. Je ging een trappetje op en je kwam in een zaal met allemaal spiegels. Ik vond het zo indrukwekkend. Iedereen zat daar gezellig tori te praten!”

Foto: Judith Eijken met een de door ‘Black Beauty’ geknipte afrokapsel. 1975.

Ook kwamen wij in contact met choreograaf en voormalige balletdanseres Monique Duurvoort die daar met haar moeder en zus naartoe ging. “Dit was de eerste keer dat wij voor ons haar naar een zaak gingen. Mijn moeder ging er voor mijn geboorte al naartoe. Zelfs hoogzwanger maakte ze nog een afspraak om haar haar te laten doen, zodat ze daar geen omkijken naar zou hebben, en waarbij de zussen al grappend waarschuwden dat ze vooral niet in de zaak moest bevallen! Ik kan me nog herinneren dat het heel mooi en bijzonder was. Als kind vond ik het daarom ook zo spannend en geheimzinnig.”

Uiteindelijk kwamen wij ook in contact met Marion Giesberts, dochter van Fien Meursing, die ons nog goed kon vertellen over de sfeer van de beautysalon. “De salon had een soort huiskamergevoel, warm, en gezellig! Samen met mijn moeder woonden wij boven de salon en soms kwam ik wel eens koffie serveren. Jaren later werd Janine gediagnosticeerd met MS en is zij op een jonge leeftijd komen te overlijden, waardoor de salon sloot.”

Advertentie van de Afrotiek 'Black Beauty' in: NRC Handelsblad, 16-01-1971

#50jaarBlackBeauty

Als wij nu terugkijken kunnen we de zusters Meursing zien als pioniers op het gebied van ondernemerschap, vandaag precies 50 jaar geleden. Zeker nu februari in het teken staat van #BlackHistoryMonth in de Verenigde Staten konden wij het niet ongemerkt voorbij laten gaan en wilden wij een eervol gebaar maken aan deze powervrouwen.

Helaas kwamen wij er al gauw achter dat de zussen Meursing inmiddels al overleden waren. Om recht te doen aan het emanciperende werk dat de zussen hebben verricht, als ook de deuren die ze geopend hebben voor alle andere zwarte beautysalons en -shops die erna kwamen, bedachten wij om bijzondere verhalen te verzamelen en ze te documenteren.

Geïnspireerd op de verhalen, maar ook het enthousiasme van iedereen die op het puntje van hun stoel zat voor een update hierover, zullen wij in de komende weken een aantal van deze verhalen met jullie delen. Daarnaast doen wij oproep om te duiken in oude fotoalbums en een foto te delen met een iconische, bijzondere of kenmerkende coup om zo een ode te doen aan de Afrotiek en Black hair via de hashtag #50jaarBlackBeauty.

Tekst: Roberto Luis Martins & Winnie-Chelsea Young