Mathilde Willink & Fong-Leng: van modemuzen tot mecenaat

Mathilde Willink is vaak gefotografeerd in ontwerpen van Fong-Leng waardoor ze meestal gezien wordt als haar muze. Ik denk dat dit anders zit. De ontwerpen van Fong-Leng waren er al, en Mathilde was een uitstekend uithangbord voor de ontwerpster. Mathilde was meer de mecenas van Fong-Leng. Dat wil zeggen, Mathilde zorgde ervoor dat Fong-Leng kon blijven werken als modeontwerpster. In deze blog zal ik vertellen wie Mathilde en Fong-Leng waren en wat zij hebben betekend voor elkaar én in het algemeen.

Mathilde

Maria Theodora Mathilde de Doelder werd geboren in 1938 in Terneuzen. In 1959 vertrok Mathilde naar Amsterdam waar ze veranderde van een Zeeuws meisje in een van de meest spraakmakende personen van Nederland.

Een paar jaar na haar aankomst in Amsterdam ontmoette ze de magisch realistisch schilder Carel Willink en in 1969 trouwden zij. Hij was bekend en had een uitgesproken persoonlijkheid en dat was waar Mathilde op viel. Mathilde was enorm intelligent en had veel kennis en liefde voor kunst. Hiermee beïnvloedde en inspireerde zij de schilder ongetwijfeld.

Wat zij van hem terugkreeg, was de roem als vrouw van een gerenommeerde schilder. Mathilde was een soort Paris Hilton of Kim Kardashian van de jaren 70 in Nederland. De schilder was na een schitterende start minder populair geworden en verdiende niet veel meer, dus Mathilde werkte zelf ook, en wel als stewardess voor de KLM.

Mathilde Willink als stewardess bij KLM. Fotograaf onbekend, collectie Cerila de Doelder

Van de flair van Mathilde plukte haar man de vruchten, want zijn werk werd interessanter en kreeg vernieuwde aandacht. Mathilde zorgde met haar uiterlijk voor publiciteit. Hierdoor verdiende het paar steeds meer per schilderij en Mathilde stopte daarom zelf met werken.

Steeds meer geld ging er naar het opdoffen van Mathilde: kleding en make-up; niks was te duur of te gek. Modeontwerpers als Dick Holthaus, Max Heymans en Frank Govers waren haar niet vreemd.

Het schilderij hieronder is het eerste schilderij dat Carel van Mathilde maakte. Het hesje met parels is ontworpen door Dick Holthaus en kostte toentertijd ƒ 600. Het was een niet bescheiden geschenk van Carel Willink voor zijn geliefde.

Mathilde Willink in het parelhesje ontworpen door Dick Holthaus, geschilderd door Carel Willink

Fong-Leng

Carla Maria Fong Leng Tsang - geboren in Rotterdam 1937 – maakte vooral in de jaren 70 furore als ontwerpster van extravagante kleding. Ze opende in 1969 haar eerste boetiek in de Drugstore op de Nieuwendijk in Amsterdam. In 1971 verhuisde ze naar een grotere winkel in de P.C. Hooftstraat en noemde het STUDIO FONG LENG, waar ze een trekker werd voor de jetset.

Fong-Lengs creaties zijn gemaakt van onder andere leer, suède, zijde, maraboeveren en bont en de materiaaltechnieken die zij gebruikte zijn applicatie, incrustatie, matelassé, smokwerk en plissé. Vaak hebben de ontwerpen een figuratieve afbeelding erop. De pronkgewaden droegen namen als Chinese Zee, Valesquez, Phoenix en Rups (zie afbeelding). High-society en extravagante vrouwen als Mathilde Willink, Imca Marina, Niki de Saint Phalle, Willeke van Ammelrooy en Kate Bush droegen haar ontwerpen.

Naast zelfgemaakte ontwerpen, verkocht STUDIO FONG LENG ook creaties van verschillende internationale ontwerpers zoals Zandra Rhodes, Ossie Clark en Alice Pollock. In haar winkel schonk Fong-Leng champagne en deelde hapjes uit.

Een keer per jaar organiseerde de STUDIO modeshows met dansende modellen en harde popmuziek uit de speakers. De eerste twee shows werden gehouden in de winkel zelf, en later, toen het steeds drukker werd, zorgde FONG-LENG voor andere grotere locaties zoals de Beurs van Berlage, het Tropenmuseum en 't De Mirandabad. 

‘Phoenix’ , ‘Rups’ en ‘Velaszquez’ van Fong-Leng, 1974, 1975. Zij werden alle drie gedragen door Mathilde Willink.

Mathilde en de ontwerpen van Fong-Leng

In 1971 ontmoette de Willinks Fong-Leng. Mathilde was niet direct dol op haar, maar al gauw begon ze de kledingkunstwerken van Fong-Leng te kopen en te dragen. In vijf jaar tijd kocht Mathilde samen met haar man 37 zogenaamde pronkgewaden van tussen de ƒ 10- en 30.000.

De kleding was niet speciaal voor Mathilde gemaakt. Fong-Leng kende haar immers nog niet, toen de blondine voor het eerst iets van haar aandeed. Maar toch paste het perfect: Mathilde had een slanke taille en een lang postuur; precies wat nodig was om in de kledingkunstwerken van Fong-Leng te passen. De goudkleurige mantel genaamd Luipaard (zie hoofdbeeld), die in de tentoonstelling in de OBA te zien is en op de Modemuze-poster staat, is door Mathilde aangekocht in '73.

In haar Fong-Leng-jurken groeit Mathilde uit tot modekoningin van Amsterdam in de jaren 70. Mathilde stond door haar extravagante levensstijl in het middelpunt van de belangstelling.

Mathilde Willink en Fong-Leng van modemuzen tot mecenaat. Mathilde in een van haar Fong-Leng-creaties op de dijk bij Vlissingen. Foto Paul Levitton

De heilige drie-eenheid – een kunstenaarsgilde

In de loop der jaren werden Mathilde en Fong-Leng vriendinnen. De dames ondernemen van alles samen: ze gaan bij elkaar op visite en bezoeken openingen en recepties. Als vriendinnen, maar zeker ook als muze en mecenas van elkaar.

Mathilde hield van Fong-Lengs uitgesproken ontwerpen; het hielp haar meer in de picture te staan. Tegelijkertijd hielp de publiciteit die Mathilde ontving dankzij haar kleding, zichzelf te uiten; zoals over haar privéleven en wat ze zoal van Fong-Lengs ontwerpen vond.

Mathilde en Fong-Leng hadden de publiciteit beiden nodig: Mathilde zorgde met haar extravagantie voor publiciteit voor het werk van haar man, en met de inkomsten uit zijn schilderwerk kon ze meer van Fong-Lengs ontwerpen kopen. Fong-Leng had de publiciteit die Mathilde creëerde ook nodig, simpelweg voor het verkopen van haar kleding.

De vicieuze cirkel was rond met Carel erbij. Mathilde en Carel betaalden gewoon voor het werk van Fong-Leng. Met 37 creaties van hadden de twee een fortuin uitgegeven. Kan je na gaan; als een jurk zo'n ƒ 20.000 per stuk zou hebben gekost, dan kan het zijn dat de Willinks ƒ 740.000 hebben uitgegeven. Dat is zo'n € 336.000. In deze zin waren Mathilde en Carel samen de mecenas van Fong-Leng.

Naast deze verkoper-koper-relatie, hadden de drie ook een vriendschappelijke band. Deze is zelfs bezegeld met een bloeduitwisseling.

Fong Leng en Mathilde Willink in de foyer van Carré, Amsterdam 1974. Foto Philip Mechanicus

Muze

Wat betreft het 'muze' gedeelte – oftewel, wie inspireerde wie? – was het duidelijk dat Mathilde Carel inspireerde, zoals te zien aan zijn schilderijen. Carel dofte Mathilde op tot excentriekeling met make-up en kleding van Fong-Leng. Dat hij Mathilde graag in die kleding zag, kan ook betekenen Fong-Leng hem inspireerde. Het schilderen van Mathilde in de ontwerpen van Fong-Leng maakt hen overigens alle drie onsterfelijk.

Of Mathilde Fong-Leng inspireerde is moeilijk te zeggen. Fong-Leng heeft dit nooit gezegd of toegegeven. In haar boek schreef Fong-Leng: 'Iets voor Mathilde ontwerpen deed ik nooit. Mathilde had ook geen enkele invloed op de creaties die ik maakte.'(Fong-Leng door Fong-Leng, p. 110.) Haar inspiratie haalde ze meer uit haar Chinese achtergrond en de andere cultuurgeschiedenis.

In zekere zin was Mathilde dus meer Fong-Lengs mecenas, dan haar muze. Maar de rol van ‘muze’ in de zin van ambassadeur, nam Mathilde met verve op. Ze paradeerde door de stad en op allerlei feesten in Fong-Lengs ontwerpen, was te zien op tv en werd regelmatig geïnterviewd met begeleidende foto’s in haar outfits. Daarnaast was Mathilde ook nog eens één van Fong-Lengs modellen bij de modeshows.

De scheiding

In 1975 scheidde Mathilde van Carel nadat zij ontdekte dat hij was vreemdgegaan. Uit woedde vernietigde ze het schilderij van haarzelf in het pareltopje, zoals hier te zien is. Ze verhuisde naar een appartement met uitzicht op het atelier van Carel. Hier is ook het beroemde tv-interview met Henk van der Meijden opgenomen. Sommige van jullie zullen deze kamer met Mathilde wel herkennen als inspiratiebron voor prinsesje Petronella van ‘t Klokhuis (Tjitske Reidinga).

Mathilde stortte zich in het uitgaansleven, wilde haar oude vrienden – waaronder Fong-Leng – niet meer zien en kreeg nieuwe vrienden in de kunsthandel en criminele wereld.

Mathilde Willink en Fong-Leng van modemuzen tot mecenaat. Schilderij Mathilde in parelhesje van Dick Holthaus vernietigd door Mathilde Willink in driftbui

Teloorgang

In 1977 overlijdt Mathilde onder verdachte omstandigheden. Ze is door een schot op haar slaap om het leven gekomen, maar niemand weet of het zelfmoord of moord was. In haar lievelingspak van goudbrokaat en matelassé (gemaakt door Fong-Leng) werd ze begraven.

STUDIO FONG LENG sloot in 1987 en tegenwoordig ontwerpt Fong-Leng voornamelijk leerschilderijen, zoals ze dat zelf noemt. Of het overleiden van Mathilde heeft bijgedragen aan het feit de studio stopte met het verkopen van kleding, is lastig te beoordelen. Het kan zijn dat Fong-Leng haar groove kwijt was na de scheiding en dood van Mathilde. Mathilde was er niet meer om 1. als reclamezuil te dienen, 2. de dure kleding af te nemen of 3. inspiratie te bieden? Met andere woorden, de protegé was haar mecenas verloren.

Onsterfelijke muzen

Hoewel de opmerkelijke levens van deze ladies zich vooral afspelen in de jaren 70, zijn het toch onsterfelijke muzen geworden. Talrijke biografieën zijn er geschreven, toneelstukken, films, liedjes, kunstwerken, en ga zo maar door (zie een beknopte bronnenlijst hieronder). Fong-Leng heeft in juni en juli zelfs een tentoonstelling in Morren Galleries in Amsterdam: A Fusion of Fashion and High Art. A New Look at Glamour. Hier is nieuw en oud werk van de ontwerpster te zien en te kopen!

Naast al die biografieën zijn de dames nog steeds een onuitputtelijke inspiratiebron. Viktor & Rolf met hun collectie ‘Flowers’ in 2003, de eerste Nederlandse Vogue in 2012 en Lady Gaga in clips als ‘Judas’ en ‘The Edge of Glory’ zijn slechts enkele voorbeelden.

Mathilde was dus net zo zeer muze als mecenas. Zonder de heilige drie-eenheid van Carel Willink, Mathilde en Fong-Leng waren deze drie uitgesproken personen niet zo mythisch geweest als nu het geval is.

Ondanks de tragische afloop van Mathilde als levend kunstwerk en Fong-Leng met haar STUDIO, hebben de twee een grote erfenis nagelaten. Telkens weer blijven ze inspireren.

Lady Gaga - The Edge of Glory

Bronnen

• Boffin, R., Fong Leng: Modeontwerpster, Amsterdam 1982. 
• Dekker, A. den, Fong Leng. Fashion & Art, [mus. cat. Amsterdam Museum Leerdam 2013. 
• Fong-Leng, Fong-Leng door Fong-Leng, Amsterdam 2003. 
• ‘Fong Leng’, Goed Handwerk, no. 95, mei 1983.
• Lampe, B., ‘That ’70s Show’, De Volkskrant, 13 december 2013.
• Loon, J. van, De bekentenissen van een Zeeuws meisje, Baarn 1977.  
• Loon, J. van, Mathilde Willink: roman, Roermond 1997.  
• 'Mathilde', Toneelstuk 2010.
• Meyden, H. van der, Dat kan toch niet waar zijn, Amsterdam 1981. 
• Moerenhout, R., Gevlogen paradijsvogels: te vroeg overleden bekende Nederlanders, Deventer 2010. 
• Mulder, J., Willinks waarheid en het dagboek van Sylvia, Amsterdam 1983. 
• Ross, T., Mathilde, Amsterdam 2003. 
• Schacknat, K., Fong-Leng, Zwolle/Arnhem 2010.
• Vries, P. de, Uit de dossiers van commissaris Toorenaar, Baarn 2002. 
• Vogue Nederland, april 2012, p. 104 en 194-205.
• Zoete, L. de, Mathilde. Muze, mythe, mysterie, Lecturis 2016.
• Zwaap, R., ‘Sprookjesprinses Mathilde’, BLVD, 1999. 
• Zwaap, R., ‘Zeeuws meisje.’ Groene Amsterdammer, 02.07.1997. 

En verder:

• Tentoonstellingen in Amsterdam Museum, Gemeentemuseum, Frisia Museum, Centraal Museum, etc.
• Kunstwerken van Carel Willink, Adrian Stahlecker, Marthe Röling, Barbara Stoeltie, etc.
• Films, liedjes, etc.