En als het regent…. Martinot! De eerste Nederlandsche parapluiefabriek te Dordrecht

Stond de eerste Nederlandse paraplu-fabriek in Dordrecht? Dat niet, maar Martinot is zeer waarschijnlijk wel de langst bestaande parapluwinkel geweest.

De 'affaire' werd opgericht in 1820 en sloot pas bijna 190 jaar later haar deuren, nadat de 84-jarige achterachterkleindochter Mien Gelissen in 2008 overleed en niet werd opgevolgd.

De eerste? De langst bestaande!

Volgens familieoverlevering zou de Franse Jean Pierre Martinot le jeune (1789-1859) met zijn echtgenote in 'zijn ezelwagen volgeladen met paraplu's naar Dordrecht zijn gereden' en zo de paraplu in ons land hebben geïntroduceerd.[1]

Echter kende men hier de paraplu/parasol al eerder. In Afrika en Azië gebruikte men al eeuwen parasols, waaruit de paraplu voortkomt. Vermoedelijk is de parasol oorspronkelijk ontstaan in het oude Egypte. In de vroege 16^de eeuw raakte de parasol ook in Zuid-Europa bekend.

De verspreiding naar Noord-Europa ging langzamer, in de 17^de eeuw worden ze wel in bronnen genoemd, maar pas in de tweede helft van 18^de eeuw op grotere schaal. Echter pas in de 19de eeuw komt de paraplu echt tot bloei. [2]

De familie kwam omstreeks 1818 vanuit Frankrijk naar Nederland.[3] Aanvankelijk vestigde ze zich in Rotterdam, alwaar ze in de paraplu-business stapte.[4] In 1822 nam een tak van de familie de bestaande parapluzaak van de erven van Anthonie Artiges te Dordrecht over.[5]

Artiges was in 1808 met de productie van paraplu's en parasols begonnen, ook kon men er terecht voor reparaties,  nieuwe bekleding en herstellen van waaiers.[6] De Martinots namen het bedrijf in 1822 over en bleven tot 2008, waarmee ze ongetwijfeld veruit de langste bestaande parapluwinkel van het land zijn geweest.

Het credo van de firma 'de eerste paraplu-fabriek' klopt dus niet helemaal. Echter doet dit niets af aan de unieke bedrijfscollectie die bewaard is gebleven. Deze verzameling is door de nazaten aan Huis Van Gijn overgedragen.

Naast de paraplu's en parasols bestaat er ook een klein familie- c.q. bedrijfsarchief. Het bevat foto's, krantenartikelen, advertenties, paspoorten, bedrijfsdocumenten en marketingmateriaal. Een fantastische bron om gezamenlijk met de paraplu's te bestuderen.

Afb. 1: Advertentie De Dordrechtsche Courant, 5 december 1822, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.

Afb. 2: Advertentie van de Firma Martinot, onbekend, Familie-archief Martinot.

Fabriek en winkel

De firma verkocht geïmporteerde paraplu's en parasols en had reparatieservice. Aan het einde van de 19^de eeuw ging Martinot ook zelf paraplu's fabriceren. Vanwege ruimtegebrek verplaatste men de fabriek in 1900 naar een pand aan de Wijnstraat[7], waar op 4 mei 1904 brand uitbreekt.

Later verhuist de fabriek naar een kolossaal pakhuis aan de Kuipershaven. De fabriek blijft tot 1925 in bedrijf en sluit vanwege tekorten aan grondstoffen als gevolg van de Eerste Wereldoorlog.

De winkel bleef in hetzelfde pand in de winkelstraat gevestigd, waar hun voorganger aan het begin van de 19^de eeuw gestart was. Rond 1900 wordt het pand verbouwd en mogelijk stamt de gevelversiering uit deze tijd (foto 3).

Door de verschillende uitsteektekens in parapluvormen, kon het winkelend publiek de winkel niet over het hoofd zien. Later is de gevel verbouwd en is de deur naar rechts verplaatst, waardoor er een grote etalage ontstond.

Van het presenteren van de handelswaar in de etalages wordt een heel werk gemaakt. En bij jubilea worden er prachtige composities van de historische paraplu's,  -sollen en wandelstokken, in combinatie met antieke kleding, tentoongesteld.

Afb. 3: Voorpui van de winkel, 1930-1939, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.

Afb. 4: Paraplu-fabriek in pakhuis Meevat op de Kuipershaven, 1912, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.

Afb. 5: Jubileum-etalage uit 1950, Familie-archief Martinot

Afb. 6: Mien en Albert Gelissen in hun winkel, 1990-1999, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.

De favorieten van Mien en Albert

De bedrijfscollectie is gekoesterd door de familie. In diverse krantenartikelen wordt aangehaald dat zus en broer Gelissen vol trots de stokoude paraplu´s tevoorschijn halen. Zo wordt gewag gemaakt van 'de familieparaplu uit 1780', gemaakt van walvisbalein, koper, zijde en ivoor (afb. 7).

Mien en Albert noemen ook de zwart kanten weduweparaplu (afb. 8) met strik uit 1830 en een regenscherm uit de Charlestontijd uit 1920. Verder komen er nog verstelbare rijtuigparasolletjes' (afb. 9) met ivoren knoppen en lusjes uit de doos.

Ze beschrijven een 'Chinoise', een chinees tempeltje (afb. 10); een 'bains de mer', een herenparasolletje en een 'chante claire', een parasol met dierenkop als knop.[8] Verschillende musea zouden flink veel geld voor de collectie hebben geboden.[9] Maar de familie ging niet overstag en hield de paraplu's in de familie.

Afb. 7: De 'familieparaplu'

Afb. 8: Een 'weduweparaplu'

Afb. 9: Een van de rijtuigparasolletjes

Afb. 10: Een 'Chinoise'

Na het overlijden van de laatste paraplu-telg werd de gewilde bedrijfscollectie dus overgedragen aan Huis Van Gijn. Daar wacht nu een inventarisatieproject. De zonne- en regenschermen, de accessoires en wandelstokken worden beschreven en gedateerd.

Hopelijk kunnen we bij het volgende blog in het najaar de collectie in volle glorie laten zien. Wie meer weet van paraplu's en parasols, van de fabricage, geschiedenis of de familie Martinot, we horen het graag. Wordt vervolgd….