Een japon voor een speciale gelegenheid

Het voegt toch altijd iets toe, om te weten door wie een kledingstuk gedragen is. Van deze japon uit de collectie van het Kunstmuseum Den Haag is bekend dat deze gedragen werd door Catharina Elisabeth Boudewina (Elisabeth) baronesse Sloet van Marxveld. Elisabeth was sinds 1898 hofdame van Wilhelmina, die toen net als koningin was ingehuldigd.

Als hofdame stond ze de koningin bij in haar plichten en vergezelde ze haar op reizen. Zo was Elisabeth er ook bij toen Wilhelmina zich in 1900 in König verloofde met prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Als hofdame was ze uiteraard ook aanwezig bij het huwelijk van het koningspaar in het jaar daarna, waarvoor ze deze japon droeg.

Afb.1: Hermanus Deutmann, Koninklijk huwelijk in de Grote Kerk in Den Haag, 1901, Koninklijke Verzamelingen, Den Haag, FO-0000871

Afb.2: Ferdinand Roberd Ebner, Koninklijk huwelijk in de Grote Kerk in Den Haag, 1901, Koninklijke Verzamelingen, Den Haag, FO-0000870

Kledingvoorschriften

Voor het huwelijk van de jonge koningin golden strenge kledingvoorschriften, zoals men dat aan het hof gewend was. De bruid en de dames uit haar bruiloftspartij en hofhouding gingen allen gekleed in een gedecolleteerde japon met een lange sleep. De rest van de dames ging gekleed in een wandeltoilet.

Dit verschil in kleding is mooi te zien op het schilderij dat Otto Eerelman van de gelegenheid maakte. De vrouwen onderaan het schilderij hebben hooggesloten japonnen met lange mouwen aan, terwijl de dames in het midden van het schilderij laag uitgesneden japonnen dragen. Koud zullen ze het niet gehad hebben, de kerk was voor de gelegenheid speciaal verwarmd.

Afb.3: Otto Eerelman, Huwelijk van Wilhelmina en Hendrik, 1901, Koninklijke Verzamelingen, Den Haag, SC-0943

De japon

De japon die gedragen werd door de barones is gemaakt van een prachtige crèmekleurige ripszijde met chiné ingeweven bloemetjes in roze en groen en ingeweven grote takken en blaadjes in satijn- en ripsweefsel. Op het lijfje is een grote ceintuur genaaid van roze satijn. Hier overheen valt de ripszijde als een soort hesje, afgezet met kant. De hals en armsgaten zijn gegarneerd met roze voile.

Afb. 4: Galajapon, achterzijde, 1901, Kunstmuseum, Den Haag, 0556141

De rok is helaas niet meer geheel compleet. Wat rest is een kuitlange rok, van achter slepend, van de ripzijde, afgezet met een brede, in schulpen oplopende rand kant. De voering ontbreekt en ook de tailleband is niet meer origineel. Onder de ripzijden rok moet een voeringrok gezeten hebben die onder de kanten strook uitkwam. Vermoedelijk zat hier een brede strook van roze voile op, net zoals op het lijfje.

Parijse couture

De tailleband van het lijfje ontbreekt, hierdoor is het onbekend door welk modehuis de japon vervaardigd is. De uitzonderlijke kwaliteit van de japon duidt er in ieder geval op dat de japon bij een vermaard modehuis gekocht moet zijn.

Wellicht werd de japon wel gekocht bij een van de toonaangevende Parijse couturehuizen uit de tijd. Zo koos koningin Wilhelmina voor haar trouwjapon voor het Parijse modehuis Nicaud en liet dame du palais Thora van Loon-Egidius haar japon voor de huwelijksplechtigheid maken bij het illustere Maison Paquin. Deze bijzondere japon is bewaard gebleven in de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam.

Afb.5: Jeanne Paquin, lijfje, 1900-1901, Rijksmuseum, Amsterdam, BK-NM-13089-A

Goed speuren

Als hofdame was er voor Elisabeth een prominente plaats in de kerk gereserveerd. Wie met een scherpe blik kijkt kan haar zelfs ontdekken op de foto’s en het schilderij van het huwelijk. Op de foto’s is vooral de vorm van de japon goed te onderscheiden: de korte los vallende pandjes aan de voorkant van het lijfje geven een duidelijke schaduw. De ingeweven patronen van de stof zijn vooral op de rok goed zichtbaar.

Afb. 6: detail van afbeelding 1 en 2

Iets lastiger is het om de japon te herkennen op het schilderij dat Otto Eerelman maakte van de gebeurtenis. Aan de hand van de foto’s is echter te zien op welke plek Elisabeth moet staan. Hoogstwaarschijnlijk zijn deze foto’s ook gebruikt voor het schilderij. Elisabeth is goed te herkennen aan de aigrette in haar kapsel, in tegenstelling tot de struisvogelveren in het kapsel van haar buurvrouw.

Opvallend is dat de schilder de japon van Elisabeth als roze interpreteerde. Dit kan meerdere redenen hebben. Ten eerste is het goed mogelijk dat de japon oorspronkelijk meer roze oogde, gezien de rok vermoedelijk ook een roze onderkant had. Het kan echter ook simpelweg een wat vrijere interpretatie zijn. Het is in ieder geval unieke documentatie van deze bijzondere japon.

Afb. 7: detail van afbeelding 3, de barones is als vierde van links afgebeeld

Afb. 8: de japon (midden) tijdens de tentoonstelling Haagse Hofmode, 2007, Kunstmuseum, Den Haag

 Verder lezen:

• Koninklijk gekleed Wilhelmina 1880-1962 (1998)
• Haagse Hofmode (2007)
• Mode bij Van Loon (2016)