Alice in Wonderland: never not ‘in fashion’
Op 27 maart opent V&A in Londen de expositie 'Alice: Curiouser and Curiouser', waarin aandacht wordt besteed aan de ontwikkelingen van Alice in Wonderland.
Al 157 jaar genieten lezers, zowel jong als oud, van Lewis Caroll zijn fantasierijke verhaal Alice in Wonderland. De impact van dit verhaal laat haar lezers niet ongeroerd; verbazing, angst, plezier, genot en verleiding zijn enkele gevoelens die het verhaal oproept. Caroll’s absurdistische karakters worden gevisualiseerd in verschillende kledingstijlen; allen met vele diepgaande en inspirerende interpretaties.
Alice in Wonderland: Down the Rabbit Hole
In 1865, het hoogtepunt van het Victoriaanse tijdperk in Engeland, schreef Caroll zijn (kinder)sprookje. Caroll werd duidelijk beïnvloed door zijn persoonlijke omgeving en de maatschappelijke ontwikkelingen van zijn tijd. Literair wetenschapper en filosoof Martin Gardner maakte in zijn publicatie, 'The Annotated Alice: The definitive Edition' (1999), relaties tussen de maatschappelijke gebeurtenissen in Engeland en de symboliek in Alice in Wonderland.[1] Zo vergelijkt Gardner het moment dat Alice het konijnenhol invalt en Wonderland binnentreedt met de 19e-eeuwse wetenschappelijk speculaties over de gevolgen en gevaren van een sprong in een oneindig gat in de aarde.[2]
De fantasierijke en maatschappelijke schrijfstijl van Lewis Caroll resulteert in het mysterieus karakter van Alice in Wonderland. Opmerkelijk zijn de overeenkomsten tussen de 19e-eeuwse stereotypen van de Engelse high-society en de fictieve personages van het sprookje.
Het Witte Konijn, bezeten door tijd, blijkt een karikatuur van een snobistische dandy te zijn. En Absolum, een rokende en hallucinerende rups, verwijst naar een mystiek orakel. Daarnaast refereert de Hartenkoningin, ieders grootste nachtmerrie, aan de macht van de monarchie in Engeland (afb.1).
Als gevolg van de verbinding tussen realiteit en fictie is de verhaallijn van Alice in Wonderland een maatschappelijke weerspiegeling én een vlucht naar het onbekende. Beide verhaallijnen lijken tegenstrijdig, maar zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De verhaallijn suggereert dat men soms tijdelijk moet vluchten van de realiteit, om vervolgens het dagelijks leven beter te begrijpen.
In de afgelopen 157 jaar heeft het dubieuze sprookje veel verschillende vormen aangenomen. In dit blog bespreek ik vijf voorbeelden van kostuums gerelateerd aan de paradoxale verhaallijn van Alice in Wonderland; enerzijds een weerspiegeling en anderzijds een vlucht van de maatschappij.
Alice in Beeld
Een visualisatie van Alice[3] zien we voor het eerst in 1865 door de Engelse illustrator John Tenniel. Zijn illustraties tonen een jong meisje met halflang haar gedragen met een haarband. Alice gaat gekleed in een knielang jurkje met aangesloten taille, wijde onderrok, hoog aangesloten kraagje en gepofte korte mouwen. De jurk wordt gecombineerd met een katoenen blouse met korte pofmouwen, kniekousen en zwarte leren schoentjes (afb. 2).
Het ontwerp van Tenniel voor de outfit van Alice relateert aan de Victoriaanse mode tussen 1850-1860 waarin het silhouet werd gekenmerkt door volumineuze mouwen en wijde rokken.[4] In deze periode werd ook geëxperimenteerd met synthetische kleurstoffen, zoals gifgroen, pimpelpaars en felblauw.[5]
De ontwikkeling van de laatstgenoemde kleur kan verklaren waarom tegenwoordig het grote publiek het karakter Alice zou omschrijven in een ‘helderblauw’ jurkje. Het modebewuste voorkomen van Alice is inmiddels iconisch. Zo is de herkenbare haarband van Alice vergroeid tot een trendy haarband die wordt aangeduid als de Alice-haarband (Alice headband).
In 1951 produceert Walt Disney de eerste animatiefilm van Alice in Wonderland. De vormgeving van de Disney-Alice is duidelijk beïnvloedt door Tenniel’s illustraties. Denk aan het haar met haarlint, de jurk, het schort, de kousen en de zwarte ballerinas. Als gevolg van het enorme bereik van Disney zal het overgrote publiek Alice omschrijven als het meisje met blond haar in een ‘helderblauwe’ jurk. In diezelfde lijn toont de live-action remake van Alice in Wonderland door regisseur Tim Burton het hoofdpersonage in haar meest traditionele vorm, zoals in het onderstaande YouTube-fragment te zien is.
Een modebewuste Alice
Opvallend is dat de visualisaties van Alice ook modebewust ontwikkeld. In 1929 verschijnt een nieuwe uitgave van Alice in Wonderland met illustraties van de Hongaar Willy Pogany (afb. 3). De illustraties van Pogany kun je linken aan de stijlkenmerken van de Art Nouveau en de bijbehorende maatschappelijke 'upper class'. De vermogende upper class genoot van een weelderige en vluchtige leefstijl waarbij luxe en moderne producten zoals auto’s, design-meubels en modieuze kleding onder de aandacht kwamen door de groeiende consumptiemaatschappij.[6]
In combinatie met deze nieuwe leefstijl veranderde het silhouet van de vrouwenmode van pompeus en klassiek naar strak en minimalistisch. Als gevolg kun je opnieuw de huidige mode herkennen in Alice voorkomen: een kort kapsel, zware make-up en een jurk met een recht en slank silhouet.
Waar je bij de historische versies van Alice meer een binding ziet met het contemporaine modebeeld, zien we in hedendaagse representaties juist referenties aan Alice’s paradoxale verhaallijn. Dit herken je in het ontwerp van de modeontwerper Marga Weimans voor haar collectie ‘Wonderland’ (afb. 4) Het ontwerp bestaat uit een kort jurkje met pofmouwen, legging, ballerinas en een zilveren konijnenhoofd gemaakt van verchroomd polyester. Dit silhouet zou geïnterpreteerd kunnen worden als variatie van het kostuum van Alice. Het opvallende konijnhoofd en de collectie-titel versterken de referentie aan het sprookje.
Echter omvat Weimans’ ontwerp een paradoxale laag door het gebruik van print en materiaal. In de outfit zijn zowel de waarheidsgetrouwe als de illusionaire realiteit verwerkt, net als in het verhaal van Alice in Wonderland. De jurk en legging zijn bedrukt met een print waarin de grauwe flats in Rotterdam-Zuid worden gerepresenteerd, oftewel de hedendaagse realiteit.[7] Weimans is van mening dat deze lelijke grijze gebouwen ook een vorm van schoonheid kunnen aannemen. [8] De potentiële schoonheid van de flats kan verwijzen naar het met zilver overgoten konijnenhoofd die als kroon de grijze outfit volmaakt.
Lolita in Wonderland
Als laatst visualiseert de van origine Japanse lolita-stijl een nauwe relatie met het voorkomen van Alice (afb.5). Van oorsprong reageren Japanse lolita’s met hun unieke kledingstijl op de huidige maatschappij in Japan. Door als sprookjesachtige figuren door het leven te gaan, geven ze geluid tegen sociaal opgelegde normen. Uiteraard is deze stijl ook een unieke vorm van zelfexpressie. Tegelijkertijd is het opvallend dat het onderwerp bevrijding een terugkerend thema is in de verhaallijn van Alice in Wonderland en binnen de lolita-community.
Ondanks dat de varianten door de jaren heen ontwikkelen naar aanleiding van het modebeeld, blijven de referenties aan het oorspronkelijke beeld van Alice herkenbaar. Zo zien we in de onderstaande afbeelding de verwijzingen naar de ‘helderblauwe’ stof, de katoenen roesjes, het gestrikte lint, de witten kousen en de ballerinas.
Nog even wachten......
Uit dit korte overzicht blijkt dat het personage Alice veel verschillende vormen aan kan nemen die ons zowel laten reflecteren als fantaseren over de periodes waarin we ons begeven. Als de tentoonstelling 'Alice: Curiouser and Curiouser' op een eigenzinnige manier gebruik weet te maken van de fantasierijke geschiedenis en interpretaties van Alice in Wonderland, wordt deze expositie voor iedere modeliefhebber de broodnodige vlucht van onze stilstaande werkelijkheid.
Waarschijnlijk moeten de liefhebbers nog iets langer wachten met hun geplande bezoek aan V&A. Tot die tijd zit het sprookje Alice in Wondeland gelukkig bomvol fascinerende en dubieuze karakters om over te dagdromen; dus nog voldoende mogelijkheden om even te ontglippen aan de dagelijkse bezigheden. Denk aan de Hoedenmaker? Of de Kolderkart? Of misschien toch de Dodo......
Bronnen
Caroll, Lewis, John Tenniel en Martin Gardner, Martin, The annotated Alice: The Definitive Edition, New York (W.W. Norton & Co) 2000.
Dole, Daniel James en Nancy Deihl, The History of Modern Fashion From 1850, Londen (Laurence King Publishing) 2015.
ModeMuze collectie, ‘Marga Weimans, Wonderland collectie 2009’, 2009, ModeMuze, < https://www.modemuze.nl/collecties/wonderland-collectie> [9 Maart 2021].
Peters Corbett, David, The Modernity of English Art, 1914-30, Manchester (Manchester University Press) 1997.
Schlingmann, Martine, ‘'Niet alles hoeft glamorous te zijn' - Interview Marga Weimans’, FashionUnited nr. 2, 2011 [online] < https://fashionunited.nl/v1/columns/niet-alles-hoeft-glamorous-te-zijn-interview-marga-weimans/201101159841>.
V&A redactie, ‘The Real Alice in wonderland’, 2021, V&A, <https://www.vam.ac.uk/articles/the-real-alice-in-wonderland/> [9 maart 2021].
[1] Gardner 1999, p. 11.
[2] Gardner 1999, p. 13.
[3] Het uiterlijk en het karakter van de fictieve Alice is gebaseerd op een bestaand persoon genaamd Alice Liddell. Zij was de dochter van een vriend van de auteur Lewis Caroll en illustrator John Tenniel. Het meisje viel op door haar nieuwsgierigheid en eigenwijze streken, allebei karaktereigenschappen die we terugvinden in de fictieve Alice (V&A redactie 2021, § 3-4).
[4] Cole en Deihl 2015, p. 25-26.
[5] Cole en Deihl 2015, p. 39.
[6] Peters Corbett 1997, p. 64-5.
[7] Modemuze collectie 2009, § 1; Schlingmann [interview met Marga Weimans] 2011, §2-3.
[8] Schlingmann [interview met Marga Weimans] 2011, §3.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie