Boekrecensie: Ring Redux

Ring Redux was en is een tentoonstelling met ringen van sieraadontwerpers uit de collectie van Susan Grant Lewin. De collectie ringen van Grant Lewin die is te zien bevat meer dan honderd stukken van uit de jaren vijftig van de twintigste eeuw tot en met 2019. Het boek dat verscheen ter ere van de gelijknamige tentoonstelling staat centraal in dit boek. 

RITSUKO OGURA b. 1951, Osaka, Japan Refl ection / from Cylinder (ring-Refl ection series), 2019, after a late 1990s design Acrylic, pure silver 1 x 2 x ½ in. 25.4 x 50.8 x 12.7 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Op het eerste gezicht

Het boek ziet er fraai uit, heeft een harde kaft van mat donkerblauw papier. De foto van de hand die een ring draagt ziet er bewerkt en onnatuurlijk uit. Ook elders in het boek zien foto's er onnatuurlijk uit. Er is geen rimpel of haar te bekennen op de huid. Dat werpt de vraag op in hoeverre de sieraden zijn nabewerkt. Zijn ook daar mogelijke oneffenheden weggefotoshopt? Goed idee misschien in publicaties op te nemen in hoeverre foto's zijn bewerkt en een afspiegeling zijn van de werkelijkheid. Of is dat een illusie?

De foto's zijn groot van formaat en zien er prachtig uit. Ook de tekst is fraai opgemaakt: drie kolommen per bladzijde in een modern schreefloos font met nadruk op rondingen. In kapitalen per pagina tussenkopjes. Het is aangenaam leesbaar.

DOUG BUCCI b. 1971, Mt. Holly, NJ, USA Mnemonic Device (Islet series), 2019 Vermeil over 3D-printed sterling silver 1 ¾ x 1 ¼ x 1 in. 44.45 x 31.75 x 25.4 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

De ring als favoriet

Het voorwoord is geschreven door Paula Wallace, oprichter en voorzitter van SCAD, het museum waar de gelijknamige tentoonstelling plaatsvindt. Daarop volgt een korte introductie door de verzamelaar Susan Grant Lewin waarin ze stelt dat ze is geobsedeerd door ringen. Naast ringen verzamelt ze ook andere sieraden, maar ringen nemen een speciale plaats in. Ze houdt ervan verschillende ringen aan een hand te combineren. Jammer dat de lezer daarvan geen voorbeeld krijgt te zien in het boek.

Voorts vertelt Grant Lewin dat haar verzameling sieraden is begonnen met een ring. Tijdens haar jaarlijkse reizen naar Kopenhagen (Denemarken) om verslag te doen van de Scandinavische meubelbeurs raakte Grant Lewin gefascineerd door de sieraden van Torun Bülow-Hübe. Deze ring van zilver met maansteen staat gelukkig wel afgebeeld en beschreven in het boek.

DAVID BIELANDER b. 1968, Basel, Switzerland Cardboard, 2015 Yellow gold, white gold 1 x 1 x ¾ in. 25.4 x 25.4 x 19.05 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

No hierarchies? Unique?

Het daarop volgende essay van de hand van Ursula Ilse-Neuman beschrijft dat eigentijdse kunst wordt gekenmerkt door de afwezigheid van hiërarchieën. Huh?! Het maakt nieuwsgierig naar de rest van haar verhaal. Ik leef namelijk al jaren in de veronderstelling dat sieraden een ondergeschoven kindje zijn, zoals ook Lous Martin beschrijft in haar gastbijdrage ter gelegenheid van de viering van het eerste lustrum van hedendaagsesieraden.nl.

Op kunstveilingen worden nog altijd de hoogste bedragen neergeteld voor schilderijen, al eeuwenlang de hoogst gewaardeerde kunstvorm. En meer algemeen verdienen mannen in de kunstwereld er meer aan dan vrouwen en wit meer dan zwart. Te veel hiërarchieën me dunkt om van absentie te kunnen spreken.

Ilse-Neuman bedoelt waarschijnlijk dat de hiërarchie in de waardering van materialen vandaag de dag niet meer geldt. In sieraden is deze ontwikkeling in gang gezet door René Lalique die materialen toepaste vanwege kleur en beeldende kwaliteiten en niet vanwege hun kostbaarheid. In de jaren zestig van de twintigste eeuw beleefde dit fenomeen een hoogtepunt: hoe minder kostbaar het materiaal, hoe revolutionairder het sieraad. Door hun gebruik van materialen als aluminium en kunststof veranderden de protagonisten van deze beweging, Emmy van Leersum en Gijs Bakker, de waardering van de intrinsieke kwaliteiten van de toegepaste materialen.

BRUNO MARTINAZZI b. 1923, Turin, Italy, d. 2018 Backside, 2012 Gold 1 x 1 ½ x 1 ¼ in. 25.4 x 38.1 x 31.75 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Ja. Materialen emancipeerden en alles leek mogelijk. Toch zijn er maar weinig (voorbeelden van) sieraden van bijvoorbeeld papier of een ander vergankelijk materiaal. Al helemaal niet in de collectie van Grant Lewin. Er bestaan dus wel degelijk hiërarchieën. Nog steeds. De in oplage vervaardigde ring van goud die eruit ziet als een reep aaneen geniet golfkarton van David Bielander die naast de tekst over hiërarchieën staat afgebeeld illustreert die hiërarchie perfect.

Ook wordt beweerd dat de ringen in dit boek en op de tentoonstelling uniek zijn. Dat is niet waar. Eerdergenoemde ring van Bielander is in oplage gemaakt en nog steeds te koop in een gespecialiseerde sieradengalerie, prijs op aanvraag.

TED NOTEN b. 1956, Swalmen, Netherlands Miss Piggy Ring (Haunted by 36 Women series), 2009 Laser-sintered Nylon 1 ½ x 1 ¼ x ¼ in. 38.1 x 31.75 x 6.35 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Dutch Smooth

Ilse-Neuman beschrijft vervolgens hoe het hedendaagse sieraad zich na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten heeft ontwikkeld tot studio jewelry, als tegenhanger van traditionele sieraden. Ook stipt ze kort aan dat Emmy van Leersum en Gijs Bakker een voortrekkersrol vervulden in Nederland bij het aanspreken van een nieuw publiek en het gebruik van nieuwe materialen: The new Dutch Smooth.

Bedoeld wordt hier de door Marion Herbst gemunte schertsende aanduiding Hollands glad voor werk van collega's die zich vooral van geometrische vormen en gladde oppervlakken bedienden. Zo'n term in de strijd gooien kan wat mij betreft alleen als de term ook in de oorspronkelijke (Nederlandse) taal wordt genoemd en de context wordt geduid. Dat gebeurt hier niet.

JIRO KAMATA b. 1978, Hirosaki, Japan Sunny Ring, 2005 Sunglass lenses, gold 1 ½ x 2 ½ x 2 ½ in. 38.1 x 63.5 x 63.5 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Verschillende collecties

De tentoonstelling is samengesteld uit sieraden uit de eigen verzameling van Grant Lewin en bruiklenen uit het Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, waaraan Grant Lewin delen van haar collectie heeft geschonken.

Collectie onderverdeeld in 6 categorieën

In de tentoonstelling alsook in het boek is de verzameling van Grant Lewin onderverdeeld in zes categorieën. Concept, materiaalgebruik en verschijning waren criteria om voor deze onderverdeling te kiezen. Sommige ringen vallen in verschillende categorieën. De teksten die deze indeling begeleiden zijn niet veel meer dan een inleiding, gelardeerd met uitspraken van onder anderen filosofen, muzikanten, schrijvers en kunstenaars. Mogelijke verbanden met de collectie ringen van Grant Lewin worden in het luchtledige gelaten.

1. Geometry Devolves: geometrie
2. Drawings in Space: ruimtelijke ringen met improvisatie
3. Darkness to Light: zwart en wit contrasten
4. All About Color: (uitbundige) kleuren
5. Tender to Tough: voelen van texturen
6. Real to Surreal: objets trouvés en afbeeldingen

AGUSTINA ROS b. 1991, Misiones, Argentina Pink Is Gold (Gold Refl ection Rings series), 2018 Blown borosilicate glass, gold 2 ½ x 2 x 2 in. 63.5 x 50.8 x 50.8 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Bewerkte foto's

Als kijker voel ik mij soms misleid door de foto's. De ring van Friedrich Becker op pagina 33 bijvoorbeeld is van boven gefotografeerd. De nagenoeg vierkante ring (op de afbeelding in het boek 72 mm x 76 mm) die eronder zit lijkt een perfecte vierkant waar je recht van voren in kijkt. Maar je ziet ook een deel van de binnenkant van de scheen. Dat kan niet. De gelige reflecties op de ring van Stefania Lucchetta op pagina 56 zien er gekunsteld uit.

De schaduw van de ring van Deganit Stern Schocken op pagina 92 lijkt me onwaarschijnlijk net als de huid van de onderarm op pagina 110: wonderlijk genoeg ziet deze er zelfs eng uit: ongelukje? Ook de kleuren van de stenen in de ring van Terhi Tolvanen op pagina 142 ogen onnatuurlijk.

PAOLO MARCOLONGO b. 1956, Padua, Italy Untitled, 2013 Bronze, Murano glass 2 ½ x 1 ½ x 1 ½ in. 63.5 x 38.1 x 38.1 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Ik wil echte foto's. Met butsen en vaagheden, kan me niet schelen, maar ik wil geen geen trucage. Of is die tijd voorbij en wordt er tegenwoordig aan alle foto's gesleuteld door filters met licht, kleur en vormen toe te passen? Alles voor het perfecte plaatje? Ik ben er geen voorstander van. Misschien toont het ook wel een beetje de overbodigheid van het boek aan. Had het bij Instagram gehouden, daar weet iedereen dat er van alles is "gecorrigeerd".

Artists' Voices

Na de catalogus in alfabetische volgorde op achternaam van de deelnemende sieraadontwerpers korte prettig leesbare teksten over de levens en de werken van de kunstenaars. Niet zoals gebruikelijk een opsomming van opleidingen, prijzen en tentoonstellingen, maar (deels autobiografische) schetsen die vaak ook betrekking hebben op de tentoongestelde en afgebeelde ringen: een geslaagde formule.

Als toegift een weergave van een gesprek tussen de executive director van SCAD, Kari Herrin en sieraadontwerper Adam Grinovich. Hij geeft les aan SCAD. Het komt erop neer dat de universiteit een inspirerende werkplek is voor zowel medewerkers (kunstenaars) als studenten en visiting artists. Verder vertelt Grinovich hoe het reizen over de wereld hem heeft gevormd als kunstenaar en als mens. Het heeft er onder meer toe geleid dat hij zijn studenten op het hart drukt samen te werken met anderen en vooral niet te streven naar een groot atelier met veel gereedschappen en machines.

LIA DI GREGORIO b. 1960, Apulia, Italy Touch, c. 1990 Gold, pearl 1 x ¾ x ¼ in. 25.4 x 19.05 x 6.35 mm © Photographs by Colin Gray, Hadley Stambaugh, and Matt Flynn for SCAD.

Prachtig maar oppervlakkig

De collectie is prachtig, de stukken zijn fraai afgebeeld, maar het geheel van tekst en beeld is nogal oppervlakkig. Is dat erg? Nee. Het gaat erin als koek. Het is fijn dat er mooie boeken over sieraden worden gemaakt en ook is het goed dat sieraden centraal staan in tentoonstellingen. Maar is dit een must? Het boek een keertje doorbladeren volstaat, van de begeleidende teksten word je niet veel wijzer.

Tentoonstellingen met alleen maar ringen zijn zeldzaam. In het Schmuckmuseum is een permanente opstelling met alleen maar ringen uit drie millennia, chronologisch geordend. Eerder dit jaar echter -van 5 juni 2021 tot en met 17 juli 2021- was er ook al een tentoonstelling, in Moore College of Art & Design te Philadelphia (Pennsylvania, Verenigde Staten), met alleen ringen uit de collectie van voormalig galeriehouder en verzamelaar Helen Drutt: Rings!.

Als je in de gelegenheid bent Ring Redux te bezoeken dan zou ik zeker gaan! Het boek ziet er gelikt uit maar ontstijgt het niveau van een koffietafelboek niet: een geslaagd cadeau voor iemand die van sieraden, plaatjes kijken en drie regels lezen houdt.

Tentoonstelling

2021 - Ring Redux: The Susan Grant-Lewin Collection, SCAD Museum of Art, Savannah (Georgia, Verenigde Staten) (17 augustus 2021 t/m 30 januari 2022)

Bibliografie (selectie)

Davis, S., Grant Lewin, S., Ilse-Neuman, U. en Wallace, P. (2021) Ring Redux, The Susan Grant Lewin Collection. Stuttgart: arnoldsche Art Publishers. ISBN 9783897906259