Regency vs. Empire: historische bronnen onder de loep
Het is juni 2019 en de dames van Stichting Révérence organiseren een activiteit in Scheveningen. Niet zomaar een gathering at the seaside, maar een heel weekend met een veelzijdig programma.
Van schilderles op het strand en een bezoek aan Panorama Mesdag, tot een kostuumlezing en natuurlijk: een Bal. Alles stond in het thema “Opening van het badseizoen in juni 1819”.
Over het bal zou ik van alles kunnen zeggen als ceremoniemeester van de avond, maar ik ga in dit blog in op de kostuumlezing die in het teken stond van bronmaterialen uit de Regency (Groot-Brittannië) en Empire (Frankrijk) periode, rond de eeuwwisseling naar de 19e eeuw.
Regency versus Empire
De Engelse onderzoeker, re-enactor en kostuumverzamelaar Martin Lancaster en zijn vrouw Cristina Barreto, hielden op zondagmiddag lezingen over verschillen in mode en stijlontwikkelingen tussen Regency en Empire kleding. De vraag die zij zich stellen is: wat weten we, wat is een betrouwbare bron van informatie als je ‘period costumes’ wilt gaan maken en dragen?
Zij vergeleken portretten, schilderijen en karikaturen met modeprenten. Zelf bezitten ze een indrukwekkende verzameling originele items, kleding en accessoires, waaruit ze naar eigen zeggen meer dan 80 sets kunnen samenstellen. Ongeveer 10 procent is mannenkleding. Door de originele kleding en accessoires te combineren en te vergelijken met literatuur en vooral modeprenten hebben zij veel kennis opgedaan over de ontwikkeling van stijl en kleding in beide landen tussen ongeveer 1795 en 1815.
Mannenmode
Cristina vertelde over haar inzichten in de ontwikkeling van Franse dameskleding en de rol die Napoleon daarin heeft gespeeld, volgens haar. Daarnaast deelde Martin in zijn lezing de resultaten van jaren werk: het varieerde van onderzoek naar stoffen, kleuren en patronen voor gilets tot aan onderzoek naar waistcoats, in Engeland en Frankrijk tussen 1795 en 1815. Voor zijn onderzoek raadpleegde Martin zo ongeveer alle beschikbare modeprenten en bekeek en analyseerde deze voor zijn onderzoek.
In Engeland gaat dat om zes publicaties, met nog geen 50 afbeeldingen en heel weinig tekst over mannenkleding. In het toonaangevende Franse blad ‘Journal des Dames et des Modes’ * werden zo’n 1500 modeprenten gepubliceerd in de betreffende periode. Daarvan komen op 125 afbeeldingen van mannen voor. Een bijzonder klein deel, inderdaad, net wat u denkt, sommige dingen zijn weinig veranderd in 200 jaar tijd.
‘Wit’ in verschillende kleuren
Niettemin heeft hij daar een heleboel gegevens en informatie uit kunnen distilleren. Zoals over kleurgebruik in de beide landen, en over de waarschijnlijke functie van de stoffen en de prenten an sich. Uit de bijgevoegde tabel (afb 1) van de hand van Martin Lancaster blijkt overduidelijk dat wit de overheersende kleur is (afb 2 en 3). Daar is echter wel een kanttekening bij te maken merkt hij op. In de modeprenten zal het lastig geweest zijn om alle kleurnuances goed weer te geven. Duidt bijvoorbeeld een arcering in een wit vest aan dat het bewerkt of geborduurd is? Of is het om diepte in de prent te suggereren?
In de opvatting van Martin is ‘wit’ daarom iets waarvan het aannemelijk is dat het reikt van lichtgekleurd leer via effen witte stof tot aan geborduurde stoffen in allerlei lichte tinten. Het geborduurde ivoorkleurige vest uit zijn eigen collectie op de foto (afb 4) zal naar alle waarschijnlijkheid op de prenten ‘wit’ geweest zijn, schat hij in.
Daarnaast is in de tabel natuurlijk goed te zien dat de smaak van mannen in Frankrijk meer neigt naar motief- en kleurgebruik dan in Engeland. Het rood gestreepte vest (afb 5) uit het ‘Journal‘ van oktober 1809 is daar een mooi voorbeeld van. Kijkend naar deze prent vraag ik mij dan af of een dergelijk gestreept vest alleen voor overdag was? De laarzen op de prent impliceren een overdag dracht, want die waren immers niet toegestaan in de balzaal of bij officiële ontvangsten. Ook de losse snit van de jas suggereert een informele gelegenheid. Een andere prent van het ‘Journal’ uit juli 1810, laat een ‘habit habillé’ (formele dracht, in Engeland ‘full dress’) zien met kleurig geborduurd vest onder een hemelsblauw habit à la Française, het driedelige pak dat dan al weer teruggrijpt op het gangbare 18e-eeuwse model.
Streetwear avant la lettre
Interessant aspect vond ik dat beide onderzoekers met verfrissende ideeën kwamen. Als de ontwikkeling van de mode en de kleding in kaart brengt, zie je namelijk dat de Franse platen in het ‘Journal’ en ‘Costume Parisien’ meer een weergave van de werkelijkheid zijn. Zogezegd ‘streetwear’ - kleding die gespot werd op straat. Er zijn getuigenissen van dames die hun eigen kleding terugzagen in het blad. De Engelse prenten lijken juist meer een toekomstige mode te laten zien; al is dat uiteraard ook beïnvloed door wat men op straat zag. Die functie kennen wij natuurlijk nog altijd van onze hedendaagse modebladen.
Tot slot
In zijn lezing heeft Martin natuurlijk nog veel meer verteld en getoond, denk aan foto’s en interessante tabellen. Dit blog is slechts een korte review van zijn inspirerende lezing. Voor meer informatie hierover raad ik het zeker aan om Martin en Cristina Lancaster te volgen, beide actief op Instagram onder @martin_lancaster_9 en @cristinalancaster. Op zijn profiel vind je vooral militair re-enacting materiaal, maar als je verder naar beneden scrollt kom je ook andere beelden tegen. Bij haar vind je meer ‘burger’ kleding en ook veel originele accessoires uit eigen collectie, die zij draagt tijdens bijeenkomsten overal in Europa. Ook hebben zij een, volgens eigen zeggen ‘bij te werken’ website, waarop een deel van hun privécollectie te zien is.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie