De Kledingdetective 2: de tweede galajurk van prinses Beatrix

Soms leidt de oplossing van een raadsel of vraagstuk naar nieuwe vragen. Dit is het geval bij het vraagstuk van de galajurk van prinses Beatrix, waarvoor ik op 20 februari 2019 in de rol van kledingdetective aandacht vroeg in een blogpost op Modemuze.

afb. 1. De galajapon van prinses Beatrix gedragen in 1970. Foto Joke van Dijk.

afb. 2. De galajapon van prinses Beatrix gedragen in 1970. Foto Joke van Dijk.

Raadsel 1

Deze jurk met een hoge gesloten hals bevond zich toen nog in de voormalige kostuumverzameling van Joke van Dijk van Couturage, maar is later opgenomen in de collectie van Paleis Het Loo. De vraag was of deze jurk een vermaakte afgeleide was van een soortgelijke galajurk met V-hals die prinses Beatrix droeg op de vooravond van haar huwelijk in 1966 tijdens een diner en bal in het Hilton Hotel of dat het om een namaakjurk ging.

afb. 3. Prinses Beatrix en prins Claus bij het Hilton, Amsterdam. Foto Nationaal Archief. Fotocollectie Elsevier.

afb. 4. De galajurk in het atelier van Maison Linette, 1966. Foto uit privéalbum.

De jurk was namelijk gemaakt van nagenoeg dezelfde stof, maar in een eenvoudiger uitvoering, en dat riep vraagtekens bij mij op. Ik legde in deze blogpost uit 2019 – ik raad aan om deze post eerst te lezen – de lezers van Modemuze dit probleem voor. Ik hoopte stiekem dat de oplossing door iemand zou worden aangedragen.

Die opzet werkte: modejournaliste Josine Droogendijk kwam op de proppen met foto’s van prinses Beatrix in de galajurk met de hoge ronde hals bij twee inkomende staatsbezoeken van de presidenten van Ivoorkust en voormalig Joegoslavië in juni en oktober 1970. Dit leidde toen tot de conclusie dat die jurk waarschijnlijk een vermaking was van de galajurk met V-hals gedragen op 9 maart 1966.

Ik dacht dat het raadsel hiermee definitief was opgelost... maar dat blijkt nu niet het geval te zijn. Het verhaal krijgt namelijk een nieuwe wending, die ook weer nieuwe vragen opwerpt.

afb. 5. Inkomend staatsbezoek van de president van Ivoorkust, 2 juni 1970. Foto Nationaal Archief, fotocollectie Anefo.

afb. 6. Inkomend staatsbezoek van de president van voormalig Joegoslavië, oktober 1970.

Nooit twee

Eén van de redenen waarom ik dacht dat de galajapon de jurk van prinses Beatrix zou moeten zijn, ligt in het feit dat het mij ondenkbaar leek dat een couturier voor twee verschillende klanten dezelfde of soortgelijke galajurken zou maken van bijna identieke stof.

De jurk was gemaakt door Maison Linette in ’s-Hertogenbosch dat onder leiding stond van Caroline (Lien) Bergé-Farwick (1902-1980); al jarenlang de trouwe en discrete leverancier van kleding van koningin Juliana en de prinsessen Beatrix en Margriet.

Dit gevoel wordt bevestigd door een artikel in de Volkskrant van 26 januari 1966, waar mevrouw Bergé-Farwick vertelde dat er nooit twee ontwerpen werden gemaakt die aan elkaar gelijk waren. Dat elke vrouw haar eigen wensen en verlangens heeft (…) met ‘een strikje hier, een plooitje daar…met Beatrix is dat niet anders geweest’.

afb. 7. Galajapon van prinses Beatrix, Maison Linette, 1966. Koninklijke Verzamelingen, Den Haag.

afb. 8. Galajapon van prinses Beatrix, Maison Linette, 1966. Koninklijke Verzamelingen, Den Haag.

Raadsel 2

Na de reactie van Josine Eevers schreef ik voor Kostuum, het jaarlijkse blad van de Nederlandse Kostuumvereniging, nog een uitgebreid artikel over de galajurk uit Paleis Het Loo, waar ik ook meer op het modehuis Maison Linette inging.ⁱ Het raadsel was immers opgelost.

Tenminste, dat dacht ik….

Deze oplossing kwam onlangs echter op losse schroeven te staan, toen duidelijk werd dat op de prachtige tentoonstelling Haute Bordure (die op 19-21 april voor beperkt publiek open zal gaan in het Fries Museum) vier Koninklijke kostuums zouden worden opgesteld… waarvan één de galajurk met V-hals is die door prinses Beatrix op 9 maart 1966 in het Hilton is gedragen!

Op de website van de Koninklijke Verzamelingen wordt deze galajurk als volgt omschreven: ‘Het gaat om een ivoorkleurige, mouwloze avondjapon, geheel versierd met zilverdraad, borduurwerk en kralen in een bloemenpatroon. De stof van de japon is machinaal geborduurd in een naar onderen toe opbouwend patroon van witte pioenrozen, lichtblauwe bladeren en varens. Over de verhoogde taille loopt een rocaillemotief dat eindigt in een strik op de onderrug. Met de hand zijn, nadat de japon in elkaar was gezet, doorzichtige staafjeskralen over de varens geborduurd en in de bloemenkernen (glas)parels’.ⁱⁱ

Deze beschrijving geeft precies het verschil aan dat bestaat tussen de stof van de jurk uit Paleis Het Loo en de jurk uit de Koninklijke Verzamelingen: de stof van de eerste is de basis voor de verrijkte stof met de handmatige borduursels van de tweede.

afb. 9. Staaltje van de galajapon. Paleis Het Loo, Apeldoorn.

Hé, hoe kan dat nu? Deze jurk met V-hals en rijkere borduursels is dus toch bewaard gebleven. Dat wil zeggen dat de jurk met de hoge hals uit Paleis Het Loo niet de vermaakte versie van deze jurk kan zijn. Maar het feit blijft dat er nu dus twee galajurken van nagenoeg dezelfde stof, maar van een ander model en uitvoering, bewaard zijn gebleven en dat die jurken allebei door de prinses op verschillende momenten zijn gedragen.

Nog meer raadsels...

Hoe zit het nu met de jurk van Paleis Het Loo? Was het misschien eerst de bedoeling geweest om de galajurk uit 1966 te maken van de eenvoudiger uitgevoerde stof? Is daar later vanaf gezien en hebben ze besloten om deze stof te verrijken door binnen de bloemen en bladeren het oorspronkelijke borduursel van zilverdraad handmatig nog extra over te borduren met langwerpige-, doorzichtige- en parelkralen? En is van de basisstof die over bleef alsnog de jurk gemaakt, die door de prinses minstens tweemaal is gedragen in 1970?

Wie zal het zeggen, wie zal het weten?

Notities