Terugblik op Helmut Newton - A Retrospective
“What I find interesting is working in a society with certain taboos – and fashion photography is about that kind of society. To have taboos, then to get around them – that is interesting.” Dit is een citaat van de befaamde modefotograaf Helmut Newton, die voor de oplettende bezoeker van de overzichtstentoonstelling Helmut Newton - A Retrospectieve (Foam, 17 juni - 4 augustus 2016), hoog boven de foto’s aan de muur te lezen is. Taboes doorbreken, dat is wat Newton typeert: schaars geklede vrouwen, kinky accessoires en schaamteloze poses. De tentoonstelling telt meer dan 200 foto’s.
Hoofdbeeld: Catherine Deneuve, Esquire, Paris, 1976. Foto: © Helmut Newton Estate / Maconochie Photography.
Controversieel
Newton werkte al vanaf de vroege jaren vijftig als fotograaf, maar pas in de jaren zeventig brak hij echt door. Toen hij ging werken in opdracht van de Franse Vogue. De foto’s van Newton worden regelmatig beschreven als provocerend, controversieel en pervers. De pornografische, soms zelfs fetisjistische, stijl wordt niet door iedereen gewaardeerd. Vrouwen zouden als onderdanige passieve lustobjecten worden neergezet.
Zelf zag Newton zijn werk als een sociale reportage: hij deed onderzoek naar het leven van mooie, welvarende en mondaine vrouwen uit grote Europese steden. Dat lukte goed. Hij onderhield nauwe vriendschappen met succesvolle modeontwerpers zoals Yves Saint Laurent, Karl Lagerfeld en Donatella Versace. Beroemdheden zoals Cindy Crawford, Claudia Schiffer en Catherine Deneuve wilden maar al te graag door hem geportretteerd worden.
Relevantie
Toch maakte Newton méér dan glamourkiekjes. Hij vertelde een complexer verhaal. Vrouwen waren voor hem niet enkel erotische figuren. Juist door hen als assertieve, zelfverzekerde, sterke en onafhankelijke vrouwen uit te beelden, legde hij de sociaalmaatschappelijke veranderingen bloot. Letterlijk. De vrouwenemancipatie van de jaren zestig en zeventig, en de daaruit voortkomende seksuele revolutie en schuivende machtsverhoudingen, inspireerde hem om modellen bijvoorbeeld gewapend, met protheses of in mannenkleding te laten poseren. De enkele keer dat er een man op een foto te zien is, krijgt hij de rol van passieve inferieure toeschouwer toebedeeld.
Dit alles was revolutionair. Die revolutie is vandaag de dag echter nog steeds gaande. Een krachtige en tegelijkertijd sensuele vrouw wordt nog steeds als ambigu beschouwd. Je hoeft alleen maar naar Beyoncé te kijken en luisteren om de relevantie van deze tentoonstelling te begrijpen.
Levensgroot
De tentoonstelling begint met modefoto’s waarop de modellen hun kleren nog aanhebben, maar die gaan al snel uit en blijven uit. Vooral de zaal waarin Newton’s Big Nudes te zien zijn is indrukwekkend. Newton was de allereerste fotograaf die naaktfoto’s levensgroot liet afdrukken. Hij kreeg dit idee nadat hij op het politiebureau levensgrote portretten had gezien van leden van de Duitse terroristische groepering Rote Armee Fraktion. De grootte van de foto’s en de krachtige houding van de vrouwen imponeren.
Bijzonder zijn ook de gigantische tweeluiken die in deze zaal hangen, waarin Newton de modellen telkens eerst mét en later zónder kleding heeft gefotografeerd. De vrouwen staan op beide foto’s in precies dezelfde houding. Ontzettend moeilijk om voor elkaar te krijgen in een tijd zonder digitale mogelijkheden. Als toeschouwer ga je direct vergelijken en verschillen zoeken. Het is de imperfectie die fascineert. Dat geldt overigens voor de gehele tentoonstelling. We zouden in deze tijd, waarin photoshop de normaalste zaak van de wereld is, bijna vergeten dat zelfs de lichamen van de allermooiste vrouwen ter wereld niet helemaal perfect zijn.
Voyeur
De foto’s van Newton zijn ieder op zich indrukwekkend. En alle foto’s bij elkaar vormen een duidelijke boodschap. Maar je krijgt pas echt een kijkje in de creatieve geest van Newton door te kijken naar de film Helmut by June, die wordt afgespeeld in een van de zalen van de tentoonstelling. Doordat de film is gemaakt door de vrouw van Newton, June, leer je hem kennen in de privésfeer. June, die ook de voice-over verzorgt, vertelt dat haar vaak gevraagd wordt of ze weleens jaloers is op de modellen. Haar antwoord: “The only time I ever got a bit worried, was when he started photographing flowers.”
Het is opvallend hoe professioneel Newton te werk gaat. Nooit is er een teken van geflirt te bespeuren op de werkvloer. Hij was weliswaar geobsedeerd door zijn werk, maar niet door de vrouwen. Hij was een voyeur, behield afstand en observeerde. Vervolgens construeerde hij precies hetgeen dat hij voor ogen had. De enscenering werd tot in de details opgebouwd. De modellen moesten zich in lastige houdingen wurmen en lang in positie blijven. Ondanks hun prominente plaats op Newton’s foto’s, waren ze slechts een van de vele onderdelen die zijn fantasie verbeelde; het laatste puzzelstukje.
Foto´s met dank aan FOAM Fotografiemuseum Amsterdam.
Dit verslag verscheen eerder ook in het Bulletin van de Nederlandse Kostuumvereniging.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie