Eigenaarschap over kleding: in gesprek over inclusie en culturele toe-eigening

Mag je als wit persoon eigenlijk cornrows dragen? En kan je chopsticks in je haar doen naar een verkleedfeestje?

Mede door discussies die opdoen, bijvoorbeeld naar aanleiding van #blacklivesmatter en #stopasianhate, worden gesprekken over het eigenaarschap van kleding steeds meer geagendeerd. Ook is er een groei in het bewustzijn over meer diversiteit en inclusiviteit opgeroepen.

Op vrijdag 16 april 2021 organiseerde The New Fashion Society een panel over diversiteit, inclusiviteit en culturele toe-eigening in de modewereld. Moderator Lara de Vleeschhouwer ging in gesprek met modeactivist Janice Deul en modeontwerpers Ülkühan Akgül en Carmen Luijt.

Meer diversiteit

Al jaren wordt er opgeroepen tot meer diversiteit en inclusiviteit in de mode-industrie. Zoals we in de jaren ’90 vooral witte, slanke modellen zagen die het beeld vormden, zien we langzamerhand een meer divers beeld ontstaan. Niet alleen zijn er nu meer gekleurde en plussize modellen dan voorheen, ook zijn er talloze social media platforms die modebedrijven en hun vaak klakkeloze kopieën steeds meer onder te loep brengen.

Janice Deul, modeactivist en oprichter van het platform Diversity Rules, zet zich al jaren in voor meer diversiteit en inclusiviteit in de mode en media-industrie. Zij merkt ook dat een nieuwe generatie van modeontwerpers zich steeds meer openlijk uitspreken over antiracisme.

Ülkühan Akgül, student aan het Amsterdam Fashion Institute, kan dit beamen. Hij haalt vooral inspiratie uit zijn culturele achtergrond, maar kijkt ook naar “onderling racisme”, zoals hij dat zelf noemt. “Er zijn veel gemeenschappen die nog steeds close-minded zijn en daardoor vaak onwetend over elkaar. Door mijn digitale collecties probeer ik verhalen te vertellen over diversiteit, maar voornamelijk mensen hierover te informeren.”

Culturele toe-eigening

Iets wat we vaak zien terugkomen in de mode en media-industrie is de term 'cultural appropriation' oftewel culturele toe-eigening. Deze term houdt in dat een persoon gebruik maakt van culturele elementen, waar diegene geen eigenaarschap over heeft.

Dit kan leiden tot stereotypering, omdat door het kopiëren van culturele elementen er niet vaak wordt verwezen naar de oorspronkelijke betekenis. Een voorbeeld hiervan, was de Voorjaar/Zomer 2017 collectie van Marc Jacobs waarbij witte modellen op de catwalk debuteerden met dreadlocks als haarstijl. 

Er ontstond veel commotie na de show waarop Marc Jacobs reageerde met een uitspraak (inmiddels verwijderd) over feit dat “witte mensen dreadlocks kunnen dragen als zwarte mensen hun haar blonderen.” Dit is volgens Janice precies waar het knaagt:

“Wereldwijd hebben zwarte vrouwen aangeleerd dat hun natuurlijke kroeshaar of de dreadlocks niet als stijlvol of professioneel wordt gezien. Generaties lang is dit idee doorgegeven en hebben zwarte vrouwen vaak hun haar moeten aanpassen aan de heersende witte norm. Het heeft een gevoelige geschiedenis en doordat je nauwelijks zwarte mensen met dreadlocks op de catwalk ziet, is dit een pijnlijk punt.”

Door het gebruik van dreadlocks op witte modellen bij een high end modeshow, wordt de associatie van hier mee gelegd wat leidt tot het wissen van de oorspronkelijke geschiedenis van deze haarstijl.

Waar zit de grens?

Modeontwerpers kunnen dus geïnspireerd raken door verschillende culturen, maar waar zit de grens in het gebruik van elementen uit andere culturen? Carmen Luijt is oprichter van het label Stitching Stories. Inspiratie haalt zij uit verschillende culturen waarbij ze deze laat samenkomen in haar ontwerpen:

“Ik was altijd geïnspireerd door verschillende culturen. Het feit dat we naast elkaar leven en elkaars eten proeven, maar toch snel weten te oordelen over elkaar, intrigeert me. Door verschillende culturen te gebruiken in mijn ontwerpen, probeer ik als het ware het verhaal van de mens in de maatschappij te 'stikken'.”

Deze reflectie weet zij te laten zien in een ontwerp waarbij ze een djellaba heeft weten te transformeren in een bomberjack.

Maar het gebruik van elementen uit andere culturen hangt snel weer samen met culturele toe-eigening. De lijn tussen culturele toe-eigening en culturele waardering is lastig te bepalen. Maar hoe weten we hierin onderscheid te maken?

Carmen: “Als ik inspiratie opdoe uit een andere cultuur, doe ik eerst onderzoek naar de culturele elementen die ik wil gebruiken. Ik gebruik nooit zomaar een element, zonder er eerst goed over te hebben nagedacht. Mijn intenties zijn bedoeld met een goed doel, namelijk om culturen te verbinden. Daarbij werk ik ook met een divers team. Dit bepaalt, denk ik, wanneer het culturele waardering is of toe-eigening.”

Daarbij is het soms lastig om erachter te komen of iets uit een andere cultuur gebruikt kan worden. Je wilt immers iemand niet ‘otheren’ door te vragen naar de culturele achtergrond van diegene. Met de opkomst van social media kunnen mensen zich steeds meer inlezen en informeren. Lara Vleeschhouwer heeft daarom het platform Rasioneel opgericht. “Op dit platform plaatsen wij informatieve video’s waarin we vragen beantwoorden met betrekking tot racisme. Hierdoor kunnen mensen zichzelf vooraf informeren zonder eerst vragen te stellen.”

Meer inclusiviteit en diversiteit in de toekomst

De wereld van mode baseert zich vooral op een witte Westerse geschiedenis. Het begint al bij opleidingen die vooral eurocentrisch georiënteerd zijn. Daar moet verandering in komen volgens Ülkühan: “Docenten geven vaak aan dat zij alleen gefocust zijn op Westerse mode. Dan volg je talloze colleges over duurzaamheid, maar geen enkele over diversiteit.”

Om dit aan te kaarten, richtte hij en een andere groep studenten een diversiteitsgroep op binnen de opleiding om meer aandacht hiervoor te vragen. Door te beginnen bij het onderwijs in mode, waar vaak de wortels zitten, wordt het systeem van ongelijkheid aangepakt, zodat in de toekomst er meer aandacht zal worden besteed aan inclusiviteit en diversiteit. Overigens geldt dit niet alleen voor de mode en media-industrie, maar voor de hele maatschappij.

Dit panel was onderdeel van het driedaagse Streetwear evenement waarbij het thema cross cultural design centraal stond. Wil je meer weten? Check dan onze social mediakanalen!

The New Fashion Society

The New Fashion Society (NFS) is een studievereniging van de Erasmus Universiteit Rotterdam gericht op mode. Door middel van een reeks evenementen wil NFS zowel studenten en academici verbinden met de mode-industrie. In het verleden heeft zij samengewerkt met bedrijven, zoals Gant en Louis Vuitton tijdens seminars en In-house dagen. Daarbij organiseert NFS creatieve evenementen zoals een jaarlijkse modeshow en een event gefocust op duurzaamheid. Het doel van deze evenementen is om opkomende modedesigners te verbinden met mode geïnteresseerde studenten.

Website: newfashionsociety.com

Instagram: @newfashionsociety

YouTube: New Fashion Society

Facebook: The New Fashion Society