Een moderne rits in een traditioneel pak #1

Een koninklijk hofkostuum is een kostuum vervaardigd naar precieze regels van uitvoering, materiaal en maatvoering. Daar is geen sprake van vernieuwing, maar van traditie. Toch worden er wel eens uitzonderingen gemaakt, en vinden nieuwe uitvindingen langzamerhand hun weg binnen de tradities – zelfs in het hofkostuum.

Volgens de etiquette

Dit groot- of galakostuum van een kamerheer uit de tijd van koningin Juliana, die van 1948 tot 1980 regeerde, gaat in vervaardiging terug op bepalingen uit 1897. Het galakostuum werd gedragen bij de Opening der Staten-Generaal en verder als het door de koningin werd opgedragen.

Plaat 5 uit Chr. A. F. Angröchte, Nederlandse Ambstgewaden en Uniformen van het Nederlandse Leger

Ondanks het feit dat het kostuum een product van een reglement is, is er één detail van het pak dat zich niet aan de conventies houdt: in plaats van de originele sluiting met grote koperen haken en ogen, is er gekozen om een rits in de jas te zetten. Een modern detail aangebracht vanuit een praktische instelling die botst met de traditie van een hofkostuum.

Niet meer weg te denken

De ontstaansgeschiedenis van de rits ging letterlijk met haken en ogen, omdat de eerste Amerikaanse uitvinders Elias Howe en Whitcomb L. Judson maar bleven aanhikken tegen het probleem dat de ritsen uiteindelijk altijd open sprongen. En dat kwam nu juist doordat de eerste ritsen met haken en ogen waren uitgerust, wat dus niet werkte.

Uiteindelijk nam Gideon Sundback uit Zweden de uitdaging aan om tot het perfectioneren van deze uitvinding te komen. Hij was door zijn landgenoot Peter Aronson, die de fabriek van Judson had overgenomen, hiertoe benaderd. Hij had er eerlijk gezegd helemaal geen zin in. Het mooie in dit verhaal is echter dat het de liefde was, waardoor Sundback toch op het verzoek van Aronson is ingegaan. Hij werd namelijk verliefd op diens dochter Elvira, met wie hij in 1911 trouwde.

Een patent voor een 'Seperable Fastener' van Gideon Sundback, gepatenteerd in 1917. Bron: Google Patents.

Maar het trieste in dit verhaal is het feit dat het niet door de liefde was, maar juist door de rouw nadat Elvira in het kraambed overleed, dat hij zich vastbeet aan het leven door zich nog meer op het probleem van de rits te storten. Het lukte hem om tot een oplossing te komen door het vervangen van de haken en ogen door een rij tandjes die lepelvormig waren en dichter op elkaar stonden. Het patent van de rits zoals wij die nu nog kennen stamt uit 1917 en staat dus op naam van Gideon Sundback.

De rits in Nederland

In de Nederlandse pers is voor het eerst sprake van het gebruik van de ‘rits-sluiting’ in krantenartikelen uit het voorjaar van 1931. Het gaat in die artikelen over jongenskleding en dan vooral over de zogenoemde Lumber-pakjes, ‘U weet wel, die blousen met rits-sluiting die zoo leuk staan’. In 1937 gaat het voor het eerst over de toepassing van de rits in japonnen; zo bericht de Maasbode op 16 november over een een smaakvolle japon van wollen stof, die aan de voorzijde van boven tot beneden een rits-sluiting heeft en op 29 novemer over een een warme wollen japon, ‘waarvan de sluiting bestaat uit de steeds meer toegepaste rits-sluiting”.

Op Modemuze zijn maar weinig kledingstukken van vóór 1950 met een rits te vinden. De herenkleding die voorzien is van een rits is vooral beperkt tot praktische werk- en sportkleding, zoals dit quarantinepak uit ca. 1930-1940 of een herenskijack (1920-1940), waarbij het zeker handig was om een sluiting te hebben die makkelijk (met één hand) gebruikt kon worden. Deze zijn uiteraard lichtjaren verwijderd van de verfijning en luxe van een galakostuum van een kamerheer.

Plaat 4 van Chr. A. F. Angröchte, De Nederlandse Ambtsgewaden en Uniformen van het Nederlandse Leger.

Revolutionaire sluitingen

De bescheiden rits, de onopvallende drukknoop... We denken er bijna niet meer over na, maar deze ‘nieuwe’ sluitingen hebben veel betekent voor het gemak waarmee we ons tegenwoordig kleden. Lees over een andere innovatieve sluiting ook 'Een mannenkorset met drukknopen'.

Modemuze@OBA: Innovation

Van 18 mei tot en met 2 september is het galakostuum, mét rits, te zien in de tentoonstelling Modemuze@OBA: Innovation. Voor de tentoonstelling selecteerden 15 musea en 4 verzamelaars innovaties uit de modegeschiedenis.

Klik hier voor alle verhalen over innovatie uit de tentoonstelling, of bekijk de aankomende Meet Ups en Masterclasses in de agenda.

Meer lezen over hof kostuums

Trudie Rosa de Carvalho, ‘Grootkostuum van een opperstalmeester’ op Modemuze.

Trudie Rosa de Carvalho, ‘Wat kleren ons vertellen: de jas van de opperjagermeester’ op Modemuze.

Arie Koelemij, ‘Ambtskostuums en hoflivreien in Paleis Het Loo’ op Modemuze.