Culturele toe-eigening: een koloniale geschiedenis
“Culturele toe-eigening is het klakkeloos overnemen van een gebruik, traditie, look, symbool, taal, of een ander cultureel kenmerk van een gemarginaliseerde groep”[1] In twee blogs gaat Vanessa de Gruijter dieper in op culturele-toe-eigening. Deel 1: wat is culturele toe-eigening en waar komt het vandaan? Deel 2: toepassingen in de mode - do’s & dont’s.
Culturele toe-eigening
Culturele toe-eigening (of cultural appropriation in het Engels) is een term die de laatste tijd overal opduikt. Vaak wordt het begrip vergezeld door lange definities met begrippen als ‘machtsstructuren’, ‘ongelijke machtsverhoudingen’, ‘gemarginaliseerde groepen’ en ‘dominante culturen’. We begrijpen allemaal wat deze termen betekenen, maar in relatie tot culturele toe-eigening blijft het toch vaak wat abstract.
Om het begrip culturele toe-eigening goed te begrijpen, is het belangrijk deze begrippen tastbaar te maken en de verontwaardiging te begrijpen van de mensen om wie het gaat. Want waar komt die verontwaardiging nou eigenlijk vandaan? Waarom zijn sommige mensen zo boos?
Koloniale machtsstructuren
Hoewel er niet altijd een directe relatie is met kolonialisme, zijn veel gevallen van culturele toe-eigening overduidelijk een voortzetting van diepgewortelde koloniale machtsstructuren. Hierbij gaat het vaak over cultureel erfgoed van groepen die ooit onder koloniale heerschappij hebben geleefd en gedwongen zijn geweest zich aan te passen aan de normen en waarden van de koloniale heersers waarbij ze hun eigen cultuur en erfgoed hebben moeten loslaten.
In dit blog worden Native Americansin de Verenigde Staten als voorbeeld genomen van zo’n groep. [2] Vanaf de ‘ontdekking ’van Amerika door Christopher Columbus in 1492 hebben zij te maken gehad met een voortdurende dreiging van geweld door koloniale overheersers. [3] Ondanks de slechte positie van Native Americans in de Amerikaanse maatschappij is Native American design, met name sieraden, textiel en dessins, erg populairen kopieën zijn te vinden in alle grote winkelketens in de VS en daarbuiten.
Het toe-eigenen van Native American cultureel erfgoed heeft een lange geschiedenis die hand in hand gaat met gedwongen assimilatie en het hiermee gepaard gaande verlies van cultuur en culturele identiteit.
Civiliseren
Een belangrijke methode van de koloniale machten om controle te houden op de koloniën was het bewust ‘civiliseren’ van de lokale bevolking. De Euro-Amerikanen waren ervan overtuigd dat Native Americans primitief en minderwaardig waren en dat ze dichter bij dieren stonden dan bij de ‘beschaafde’ en ‘ontwikkelde’ Europeaan. Om deze reden, vond men, moest ze ‘beschaving’ bijgebracht worden. Gelijktijdig bestond er de romantische overtuiging dat Native Americans authentiek, wijs en puur waren en dicht bij de natuur stonden. Ze werden gezien als een volk dat niet mee kon komen met de moderne vooruitgang en gered moest wordenvan een naderende ondergang. [4]
Onderstaande afbeelding toont een totaal onrealistische weergave van (Johnny Depp als) een Native American. Tevens was er veel verontwaardiging over het feit dat een witte acteur een Native American speelt.
De Barbaar en de Nobele Wilde
Er stonden (en staan) dustwee stereotype denkbeelden naast elkaar. Heteerste was die van de Native American als barbaar: primitief, agressief en gevaarlijk. Het andere beeld was dat van de nobele wilde: puur en authentiek. Hoewel deze laatste opvatting positief lijkt, is deze net zo schadelijk geweest voor de negatieve beeldvorming van Native Americans als eerstgenoemde opvatting.
Ook nu nog werken deze opvattingen racisme, seksisme en uitsluiting in de hand. Tevens plaatsen ze Native Americans in een historische en traditionele context, met als gevolg dat er weinig aandacht is voor bovenstaande sociaal-maatschappelijke problemen in de VS. Dit wordt versterkt door het idee dat Native Americans praktisch zijn uitgestorven.
Bovendien scheppen deze denkbeelden een eenzijdig beeld van Native Americansen gaan hierdoor voorbij aan de vele verschillende voorkomens en levenswijzen van hedendaagse Native Americans. Zo staan er 573 verschillende Native American gemeenschappen geregistreerd met allemaal een eigen specifieke cultuur, taal, religie en tradities. Dé Native American bestaat gewoonweg niet. [5]
Beide denkbeelden dienden echter een politieke agenda en werden als argument gebruikt voor de assimilatie van Native Americans. De gedachte was dat deze mensen een gevaar vormden voor zowel zichzelf als voor de Euro-Amerikanen en zich daarom zo snel mogelijk moesten aanpassen aan de Euro-Amerikaanse normen en waarden. [6]
Native American Boarding schools
Vanaf midden 19eeeuw tot eind 20steeeuw werden Native American kinderen bij hun ouders weggehaald en onder dwang naar kostscholen gestuurd met als doel Native Americans het Christendom én ‘beschaving’ bij te brengen. Native American identiteit en cultuur moesten worden losgelaten: de kinderen kregen Christelijke namen, mochten hun eigen taal niet meer spreken, hun religie niet meer uitoefenen en hun eigen kleding en haardracht niet meer dragen. Het leven op de kostscholen kwam met militaire discipline. Contact met ouders was er bijna niet en door ondervoeding kwamen veel ziekten voor op de kostscholen. Dit systeem heeft de culturele identiteit en sociale cohesie van Native Americans sterk verzwakt en wordt door velen gezien als een vorm van culturele genocide. [7]
Verzamelen of toe-eigenen?
Dit is nog niet het hele verhaal, want terwijl Native Americans (en andere groepen die ooit onder koloniale heerschappij hebben geleefd) werden gedwongen hun cultuur en erfgoed op te geven was er in Europa en de VS grote belangstelling voor ditzelfde erfgoed. Hun ‘authentieke’ kunst en cultuur vond men fascinerend en veel van dit erfgoed kwam in de 19e eeuwse etnografische musea terecht.
Men wilde laten zien hoe ‘primitief’ deze mensen waren en hoe groot het verschil was tussen de ‘beschaafde' Europeaan en de gekoloniseerde volkeren. Ook was men geïnteresseerd in de door hen gebruikte materialen, technieken en stijlelementenen werden ambachtslieden en designers aangemoedigd deze te bestuderen en als inspiratie te nemen voor hun designs.
En daar ligt de crux van het verhaal:enerzijds werden Native Americans gedwongen hun cultuur en erfgoed op te geven, anderzijds werd ditzelfde erfgoed toegeëigend en diende het als inspiratie voor Europese en Euro-Amerikaanse ontwerpers en kunstenaars.
High Fashion of verkleedpartij?
Met deze geschiedenis in het achterhoofd is het des te pijnlijker om weer eens ergens een ‘sexy Indiaan’ met een veren hoofdtooi tegen te komen. [8] Toch gebeurt dit aan de lopende band, want voor veel mensen lijkt het dragen van een ‘Indianenkostuum’ onschuldig. We hebben het hier zeker niet alleen over Carnavals- of Halloweenkostuums, maar ook over een heel ander soort verkleedpartijen: dure mode in het hoge segment van de kledingindustrie van labels als Chanel en Valentino.
Lees meer over culturele toe-eigening in de mode-industrie in deel 2 van dit blog: Culturele waardering of toe-eigening?
Noten:
[1] Definitie van Anousha Nzume
[2] Voor een uitleg over het gebruik van de term Native American: https://web.archive.org/web/20070804134408/http://www.allthingscherokee....
[3] Hoe Native Americans hier zelf over denken is mooi verbeeld en verwoord in deze video:https://www.youtube.com/watch?v=fYTXRDtYzYc
[4] Behalve dat dit maar gedeeltelijk waar is (want Native Americans zijn springlevend gebleken), vergat men voor het gemak ook dat de Euro-Amerikanen zelf de reden waren dat Native Americans met uitsterven werden bedreigd.
[5] http://www.ncsl.org/research/state-tribal-institute/list-of-federal-and-...
[6] Met de Native Americans uit de weg geruimd, lag de weg vrij naar de vele grondstoffen die zich bevonden op Native American land.
[7] https://www.webcitation.org/6EQXvPC73?url=http://www.amnestyusa.org/node...
[8] Het dragen van een verentooi is niet alleen historisch gezien respectloos maar ook in de context van de belangrijke culturele betekenis die de tooi ook nu nog heeft voor sommige Native American gemeenschappen.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie