Een vreemde gast in ‘Zee vol Verhalen’: Het Sinterklaaskostuum van Hanicotte

Op 13 februari opende in het Zuiderzeemuseum ‘Zee vol verhalen’, de vernieuwde vaste presentatie. Daarin wordt de geschiedenis van het Zuiderzeegebied in de periode 1880-1932 belicht. De persoonlijke verhalen van de bewoners van het gebied staan daarbij centraal.

In ‘Zee vol verhalen’ is een van de zalen gewijd aan de streekdrachten uit het Zuiderzeegebied. Gekozen is voor kostuums die horen bij belangrijke momenten in het leven, zoals de doop van een kind, de bruiloft of de begrafenis. Een van de onderdelen is ‘feest’ en daarin is onder meer het Driekoningenzingen en het Sinterklaasfeest opgenomen.

afb. 1 'Zee vol verhalen', deel van de kledingzaal, 2020, foto Wim Zandberg.

Augustin Hanicotte

De keuze voor het Sinterklaasfeest werd vooral ingegeven door het feit dat er zich een bijzonder kostuum in de collectie van het Zuiderzeemuseum bevindt: het Sinterklaaskostuum van Hanicotte. Augustin Hanicotte (1870-1957) was een Franse kunstschilder die tussen circa 1895 en 1914 veel in Volendam heeft gewerkt. Hij verbleef in die jaren meestal in Hotel Spaander, zoals veel buitenlandse schilders.

Volendam had een grote aantrekkingskracht op schilders die daar het onbedorven bestaan en eeuwenoude tradities dachten te vinden. De visserij, de typische Volendammer kostuums en interieurs leverden schilderachtige taferelen op. Leendert Spaander begon in 1881 met zijn hotel, waarin ook atelierruimte beschikbaar was. Het werd al gauw een groot succes en kunstenaars kwamen uit heel Europa en Amerika om in Volendam te werken.

Augustin Hanicotte was een van hen. Hij werkte eerder in Bretagne en bezocht daar ook enkele kunstenaarsdorpen. Rond 1895 kwam hij naar Volendam en kreeg daar de beschikking over een van de ateliers achter het hotel. Zijn kleurrijke schilderstijl past bij het vissersdorp en de kleurrijke inwoners. Hij voelde zich thuis bij de familie Spaander en kreeg al gauw verkering met Trijntje, een van de dochters van Leendert en Aaltje Spaander. Hij schilderde niet alleen maar fotografeerde ook het dagelijks leven in Volendam, waar hij zelf actief aan deelnam.

afb. 2 Onbekend, Hanicotte verkleed als Sinterklaas arriveert in Volendam, foto, waarschijnlijk 1898, coll. ZZM F0045225.

afb. 3 Onbekend, Hanicotte verkleed als Sinterklaas, wordt in een draagstoel naar Hotel Spaander gebracht, foto, waarschijnlijk 1898, coll. ZZM F0045226.

Sinterklaas in Volendam

Op initiatief van Hanicotte werd in Volendam voor het eerst een Sinterklaasintocht georganiseerd en hij speelde daarin zelf de hoofdrol. Rond 1900 waren in ons land intochten en pakjesavond nog vooral een stedelijke aangelegenheid, op het platteland werd vooral de schoen gezet. Hanicotte kende de intocht uit Frankrijk, en daar zag de traditie er anders uit dan in ons gebied. Enkele foto’s die vermoedelijk bij de intocht in Volendam in 1898 zijn gemaakt, laten dit zien. De Sint werd in dat jaar niet begeleid door Pieten maar door twee in oosterse kledij gestoken begeleiders, gespeeld door de kunstenaars Charles van Wijk en Nico Jungmann.

Het gezelschap arriveerde op een botter in de haven en de Sint werd vervolgens door zijn begeleiders in een draagstoel naar Hotel Spaander gedragen. Daar werd met de Volendammer kinderen het Sinterklaasfeest gevierd en ieder kind kreeg een cadeautje, bekostigd door Leendert Spaander en de kunstenaars. Hanicotte heeft gedurende zijn verblijf meerdere keren als Sinterklaas opgetreden. Op foto’s uit een ander jaar zijn de oosterlingen verdwenen en is een Piet te zien.

afb. 4 Onbekend, Hanicotte verkleed als Sinterklaas bezoekt een school in Volendam, foto, circa 1900-1910, coll. ZZM 023100.

Het Sinterklaaskostuum in ‘Zee vol Verhalen’

Augustin Hanicotte trouwde in 1914 met Trijntje (Trinette) Spaander en in 1916 vestigden zij zich in Collioure (Frankrijk). Het Sinterklaaskostuum werd door hun dochter in 1986 geschonken aan het Zuiderzeemuseum. Het bestaat uit een mantel, niet van rood fluweel maar van goudgele damast, met een brede rand van roodblauw gebloemd weefsel bezet met kralen en band, een mijter van geel fluweel met een versiering van band en kralen, een staf, een paars katoenen hemd en een witte katoenen onderrok.

Op de historische foto’s is onder de mantel een wit hemd te zien met een kanten (?) onderrand. Dit hemd maakte geen deel uit van de schenking. In ‘Zee vol Verhalen’ vertelt dit kostuum het verhaal over een mooie eigen Sint Nicolaastraditie in Volendam, ontstaan vanuit de bijzondere gemeenschap van dit kunstenaarsdorp.

afb. 5 Onbekend, Sinterklaaskostuum van Hanicotte, circa 1898, coll. ZZM 020596, foto Wim Zandberg.

Literatuur

• André Groeneveld, Augustin Hanicotte en het zoete leven in Volendam, in: Het Peperhuis, Jaarboek van de Vereniging Vrienden van het Zuiderzeemuseum, Enkhuizen, 2014, pp. 12-24.