Mode op de bon: een jasje van hondenhaar, een jurk van jute

Wat heeft de duurzame mode van nu te maken met mode tijdens de Tweede Wereldoorlog? Een groter contrast is bijna niet denkbaar. Toen was er een groot tekort aan textiel; hergebruik van oude kleding en allerlei andere materialen was noodzakelijk om je te kunnen kleden. Nu is er een overvloed aan kleding. In Nederland gooien we per jaar 235 miljoen kilo kleding weg.

Kleding is goedkoper dan ooit, onze kledingkasten hangen vol terwijl we 1/3 van die kleding nooit dragen. Maar juist vanwege het besef dat we te veel verspillen is hergebruik onder veel hedendaagse ontwerpers opnieuw een trend. In de nieuwe tentoonstelling van het Verzetsmuseum Mode op de bon wordt kleding uit de Tweede Wereldoorlog getoond, samen met voorbeelden van hergebruik in hedendaagse mode.

Folder Puntenkaart…wat nu? Collectie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies/Nationaal Archief, 249-0198I

“De textielkaart beïnvloedt de mode!”

Direct na de Duitse bezetting in 1940 valt de import van kleding, wol, katoen en zijde weg. Textiel gaat ‘op de bon’, maar ook met bonnen is er al snel vrijwel niets te koop. “De textielkaart beïnvloedt de mode!” kopt De Telegraaf in oktober 1940. Mantelpakjes worden gemaakt van oude herenkostuums wat het model breder en rechter maakt.

Het Rijk der Vrouw, 18 april, 1942. Door het gebrek aan kousen worden lange broeken voor vrouwen min of meer geaccepteerd. Collectie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Om stof te besparen worden de rokken korter en minder geplooid. Jurken gemaakt van twee verschillende stoffen raken in de mode. Kousen worden zeer schaars, waardoor lange broeken voor vrouwen voor het eerst min of meer geaccepteerd worden. Zo ontstaat tijdens de Tweede Wereldoorlog een nieuw modebeeld, terwijl er bijna geen stof meer te koop is.

Foto uit: Libelle, 3 september 1943. “Op een zwart japonnetje zijn vierkantjes van diverse restjes uit de lappenkist, die eerst geborduurd werden, aangebracht.” Collectie: Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad

Mollenbont en hondenhaar

Met creativiteit, hergebruik en improvisatie proberen de Nederlandse vrouwen er tijdens de bezetting mooi uit te blijven zien. Jurken worden gemaakt van jute en meelzakken, kragen van bont van mollen, konijnen en muizen, schoenen van hout en stro, hoeden van ondertapijt en truien van hondenhaar.

Jurk van jute. Collectie: Drents Museum, Assen, foto: JAV Studio’s

Nieuw is het nylon van parachutes, een tot dan toe nog onbekende stof die soepel valt en razend populair wordt voor trouwjurken. Bij het samenstellen van de tentoonstelling kwam ik veel van deze bijzondere kledingstukken tegen. In onze eigen collectie hebben we bijvoorbeeld een schattig jurkje gemaakt van een meelzak. Het is prachtig versierd met borduursels.

Jurkje gemaakt van een meelzak. Collectie: Verzetsmuseum Amsterdam

Voor de tentoonstelling leenden we ook veel van andere musea. Een jasje van hondenhaar van het Rijksmuseum, een bruidsjurk van parachutestof van Museum Rotterdam en een jurk van jute van het Drents Museum.

Hergebruik nu

Tegenwoordig is er juist een overvloed aan kleding beschikbaar. Toch is hergebruik onder modeontwerpers nu ook een trend. Niet omdat er een tekort is, maar vanwege het besef dat we te veel verspillen. In de tentoonstelling zijn ook ontwerpen te zien van onder anderen Viktor&Rolf, Hacked_by, Ronald van der Kemp en Lisa Konno.

Links: Ontwerp Lisa Konno uit de collectie Yours Truly. Foto: Peggy Kuiper. Rechts: Ontwerp Hacked_by, jurk gemaakt van verschillende hergebruikte stoffen. Foto: Renée de Groot

Voor de tentoonstelling vroeg het museum jong talent om zich te laten inspireren door de mode uit de Tweede Wereldoorlog. Veertig modestudenten van vier mbo-opleidingen toonden hun ontwerpen op 19 juni van dit jaar tijdens een modeshow in het museum. Alle outfits werden beoordeeld door een jury, bestaande uit modeontwerpers Aziz Bekkaoui, Lisa Konno en Yasmina Ajbilou. Zij kozen acht ontwerpen die te zien zijn in de tentoonstelling.

De tentoonstelling Mode op de bon is te zien in Verzetsmuseum Amsterdam van 11 oktober 2019 t/m 1 juni 2020.

Verder lezen

Renee van der hoek, Kleding van parachutzijde