Dansen in vrijheid

Deze met de hand beschreven spitzen zijn bedoeld voor een man. Ze staan opgesteld in de expo 'Maison Amsterdam' en komen uit de theatercollectie van het Allard Pierson. In dit blogje vertel ik meer over hoe dit paar een codetaal doorbraken.

In de balletwereld is gender vaak een vast gegeven - dansen op spitzen is dan ook historisch gezien vaak voorbehouden aan vrouwen. Larry Ree danste op deze spitzen als prima ballerina Ekathrina Sobechanskaya diverse vrouwenrollen voor de Original Trockadero Gloxinia Ballet Company uit New York.

Zwevend dansen

Begin 19de eeuw werkte de Romantiek die in de beeldende kunsten en literatuur populair was ook door in het ballet. Belangrijke thema’s in de Romantiek waren het verlies van onschuld, verloren liefdes en de dood. Om de danseressen als geesten voor te kunnen stellen werden daarom de spitzen uitgevonden. Hiermee lijkt de draagster zwevend op de punten van haar tenen.

Spitzen zijn sindsdien een vaste waarde in ballet en vestigden vanaf dat moment de aandacht op het voetenwerk van de ballerina. Hiermee liggen de verhoudingen tussen mannen en vrouwen ook vast. In één enkele rol danst een man op spitzen, vaak in een komische rol of die van een buitenstaander.

Afb. 1: Het Original Trockadero Gloxinia Ballet Company tijdens hun voorstelling in theater Mickery. Bron: Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam, theatercollectie [50xxxxxx9.0062].

Doorbreken van codes

Opgericht vanuit de gay community in New York in 1972, bestond de Original Trockadero Gloxinia Ballet Company uit alleen maar mannen. Zij dansten alle rollen en dus juist ook de vrouwenrollen. De rollen in travestie werden serieus gedanst, maar er was ook ruimte voor parodie. In 1974 en in 1975 traden ze op in het theater Mickery aan de Rozengracht in Amsterdam. Ze kregen lovende recensies, hoewel niet iedere criticus leek te snappen wat er werd opgevoerd.

De klassieke balletten, zoals de stervende zwaan, werden opgevoerd maar soms net wat meer aangezet. Ze leggen de nadruk op wat mis kan gaan, zoals niet bepaald geruisloos neerkomen, knakkende knieën of mislukte sprongen, maar ook op de verhoudingen tussen de dansers. Zo proberen meerdere dansers steeds in de spotlight te staan, en gunnen ze elkaar het licht in de ogen niet. In de jaren 70 traden ze diverse keren op in Europa, net als hun concurrenten het Le Ballets Trockadero de Monte Carlo, dat nu nog steeds optreed.

Modemuze@Maison Amsterdam

Van 18 september tot en met 3 april 2022 zijn de spitzen te zien in de tentoonstelling Maison Amsterdam: De stad, de mode en de vrijheid. Voor de tentoonstelling tonen 15 partnermusea een object uit eigen collectie gelinkt aan het onderwerp vrijheid en codetaal.

Hoofdbeeld: De spitzen van Ekathrina Sobechanskaya/ Larry Ree, Bron: Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam, theatercollectie [kb00093.000]