It's a Men's World - Mannentassen (deel 1)

Van voetballers en hipsters tot zakenmannen en metromannen: een tas mag tegenwoordig niet ontbreken bij de outfit van de man. Omdat mannen door de eeuwen heen altijd diverse soorten tassen hebben gedragen bekijken we in deze driedelige serie over mannentassen de vraag "Fashion or Function?" vanuit de verschillende thema’s: jachttassen, werktassen, sportieve tassen en de vrijetijdstas. In welke gevallen kiest een man voor een tas en wanneer heeft hij genoeg aan zijn broekzak? Nog steeds is de mannentas, meer dan een vrouwentas, vaak gericht op het functionele: laptoptassen, hippe backpacks, sporttassen of tassen met een flesopener erin verwerkt. Maar een tas wordt ook bij mannen steeds meer een fashionable accessoire.

Portret van aartshertog Ferdinand II van Oostenrijk, Francesco Terzi, ca. 1557

Zakken in mannenkleding

De ontwikkeling van de mannentas lijkt tegenovergesteld te lopen aan die van de vrouwentas vanaf halverwege 16^de eeuw. Tot die tijd droegen mannen en vrouwen de een beurs aan hun gordel of ceintuur. Het Engelse woord pocket is te herleiden uit het oude Noord Franse woord “poque”, wat tas betekent. In de 16^de eeuw werden beurzen in splitten in de kleding gedragen, maar nog niet vastgemaakt aan de kleding. Mannenkleding volgde steeds meer de vorm van het lichaam en kwam strakker te zitten. Dit vroeg om beurzen die tussen kledinglagen werd gedragen zodat de lijn van de kleding niet verstoord werd.

Uiteindelijk naaiden kleermakers in de 17^de eeuw de beurzen vast aan de kleding, eerst aan de broek en daarna ook in jassen en vesten in de 18^de eeuw. Met name bij de jas werd het meest geëxperimenteerd met zakken. In de 19^de eeuw en 20^ste eeuw verschenen er verschillende vormen van zakken, zoals de borstzak en de zakken langs de zijkant. Soms is er een tweede zakje boven de zakken te vinden, dit was oorspronkelijk een kleiner zakje, voor treinkaartjes of contant geld. Het geeft tevens de status van de drager aan, want zulke zakken zijn alleen te vinden bij op maat gemaakte pakken. In de binnenzakken kunnen grotere zaken zoals boekjes worden opgeborgen.

Mannen op straat in de jaren ‘20

Nog steeds geldt, hoe meer zakken een jas of broek heeft, hoe informeler het kledingstuk. Volgens de etiquette hoort een heer de flappen van de zakken in zijn colbert naar binnen te slaan als hij binnen is. Kortom, een zak is hèt voorbeeld van functionaliteit, je neemt alleen het absoluut noodzakelijke mee. Dat alleen zakken niet altijd voldoende zijn, blijkt uit de mode van de polstassen die in de jaren ’70 en begin jaren ’80 heerste. Mannenbroeken waren van boven zo strak dat er niets in de zakken paste. Denk hierbij aan de outfits van Mick Jagger en David Bowie, of de populaire soulbroeken. Een polstas was nodig om een portemonnee of sleutels in te stoppen.

Jachttas, Johannes Leemas, olieverf op doek, 1600-1700

De jachttas

Vanaf de middeleeuwen gold de jacht als een populair tijdverdrijf voor heren. Er werden tassen speciaal voor de jacht gemaakt. Van functionele weitassen waar geschoten kleine dieren als vogels en konijnen in pasten tot tassen voor wapens en benodigdheden voor de valkenjacht. Met name de valkentas werd een pronkstuk. De tas hing aan de gordel en werd van leer of zijde gemaakt. In de tas werden de riemen voor de valk bewaard, en er waren vakken voor eten om de valk terug te lokken.

In de 15^de eeuw werd de valkentas voorzien van een beugel om af te sluiten. Dit model bleef tot in de 18^de eeuw gangbaar. Naast valkentassen waren er ook wapentassen om de wapens en kruit in op te bergen. Hoewel de tas functioneel was werd de jachttas ook een belangrijk pronkstuk voor mannen. De tassen werden versierd met kostbare stoffen en borduursels. De beugels werden uitbundig gedecoreerd, met bij voorkeur jachtvoorstellingen. Vanaf de 19^de eeuw werd voornamelijk de meer functionele weitas gebruikt.

Plantaardig gelooide hertenleren jachttas voor jacht op eenden en patrijzen, Duitsland, eind 18de eeuw, Tassenmuseum Hendrikje

Sporrans

De enige tas die alleen door mannen wordt gedragen is de Schotse Sporran, een tas die bij een kilt wordt gedragen. De sporrans worden doorgaans gemaakt van leer of bont, en hebben een klepsluiting, met drie of meer kwasten met bont of haar. Een veel gebruikt materiaal was zeehondenbont, maar dat is sinds 2009 verboden door de Europese Unie. Een kilt, een traditionele geruite wollen Schotse mannenrok, heeft geen zakken om spullen in op te bergen. Om toch makkelijk spullen mee te kunnen nemen werd een oplossing gevonden in een tas die om de heupen werd gehangen. Militairen van de Schotse Hooglanden droegen de kilt als onderdeel van hun uniform. Hoewel er nog steeds echte kiltdragers zijn is de kilt steeds meer een gelegenheidskledingstuk geworden.

Sporran, bruikleen Kenneth Stamp

Voortkomend uit de traditie van een tas die aan een gordel wordt gedragen hangt de sporran aan een ceintuur. De tas hangt in midden, recht onder de das en knopen van het overhemd, vest of jas. De sporran kan ook opzij worden geschoven, als er bijvoorbeeld gedanst of auto gereden moet worden. Sporrans voor dagelijks gebruik zijn wat eenvoudiger, terwijl meer officiële sporrans met meer kwasten, van mooiere materialen en uitgebreider versierd zijn. Ook ontwerpers zijn geïnspireerd door deze Schotse tas, zo heeft Gucci in 2001 een eigen versie van de kilt met sporran ontworpen.

Meer weten?

Ten tijde van de tentoonstelling It's a Men's World zal er een driedelige serie blogs gepost worden op Modemuze. Houdt Modemuze daarom in de gaten voor blogs over werk- en aktetassen, sporttassen, rijs- en vrijetijdstassen en rugzakken. De tentoonstelling It's a Men's World is nog tot 27 augustus 2017 te bezoeken in het Tassenmuseum Hendrikje.

Sporran, bruikleen Kenneth Stamp