Heibel om een bijbelketting

De Maand van de Geschiedenis staat in 2018 in het teken van ‘opstand’. Ook in de streekdracht komt het soms tot rebellie. Bijvoorbeeld als een stel Staphorster meisjes aan het eind van de jaren 1960 gezamenlijk besluit met de ongeschreven regels te breken en ieder een zilveren bijbelketting aanschaft. Hiermee begint de inflatie van een statussymbool.

Ansichtkaart met kerkgangers te Staphorst (AA 29282), collectie Nederlands Openluchtmuseum.

De kerkboeken die de Staphorster meisjes en vrouwen iedere zondag aan hun rechterhand meedragen naar de kerk zijn voorzien van zilveren beslag. Ze worden door de meesten aan een blauw of zwart wollen koord gedragen. Het zwarte koord is voor zware rouw; het blauwe voor lichte rouw of wanneer er geen sprake van rouw is.

Boerinnen en boerendochters van gegoede komaf dragen de bijbel echter aan een zilveren ketting. Omstreeks 1970 kost deze zilveren ketting van 310 centimeter 95 gulden. Maar het is niet je banksaldo, maar je afkomst die bepaalt of je wel of geen ‘recht’ hebt op een ketting aan je bijbel.

Kerkbijbels met wollen draagkoord, particuliere collectie.

Modepolitiek

Generaties lang bepalen de vooraanstaande (boeren)families de kledingmores. Aan het eind van de jaren 1960 staan de standsverschillen onder druk. Terwijl de boeren altijd meer geld hadden dan arbeiders, gaan steeds meer arbeidersdochters buiten het dorp werken. Ze verdienen daar meer contanten dan de boerendochters die bij hun ouders op de boerderij blijven werken.

Aan het eind van de jaren zestig komt daar verandering in en gaan zowel arbeidersdochters als boerendochters in de Noordoostpolder fruit plukken. Dit geeft een gevoel van gelijkheid. Een aantal arbeidersmeisjes besluit van het met plukken verdiende geld een zilveren bijbelketting aan te schaffen. Wanneer ze de eerstvolgende zondag met deze ketting aan hun bijbel in de kerk verschijnen zorgt dit voor de nodige beroering in het dorp.

Vooral de oudere boerinnen hebben er moeite mee. Het is immers hun privilege om de bijbel aan een ketting te dragen. Zij spreken smalend over ‘appelkettingen’. Een veelgehoorde opmerking in die tijd is: ‘jaja, geen stukje land, maar wel een ketting in de hand’.

Kerkbijbel met zilveren beslag en draagketting uit 1969, particuliere collectie.

Dagblad De Telegraaf krijgt er lucht van en wijdt een artikel aan deze gebeurtenis. Pas een jaar of drie na de aanschaf van de eerste ‘appelkettingen’ overigens.

De Telegraaf, 27 oktober 1972. Bron: Delpher

Meer lezen over de Staphorster streeksieraden en de gebruiken daaromheen?

Het geheim van de smid: de vervaardiging en bewerking van Staphorster gebruikszilver / Wielent Harms. - [Kampen]: IJsselacademie, 2010.

Schitterend verleden: streekdrachtsieraden uit Staphorst / Dirk Kok. - [Staphorst]: LK Mediasupport, 2018.