Piekfijn gekleed met de feestdagen

Met de kerstdagen voor de deur denkt iedereen weer na over een geschikte kerstoutfit. Het fijne is dat er zo veel te kiezen valt. Van feestjurk tot broekpak, van spijkerbroek tot campy ‘ugly Christmas sweater’: het kan allemaal.

Dress codes

Vroeger was dat wel anders, en golden er strenge maar ook heerlijk duidelijke voorschriften voor feestelijke kledij. Dit was vooral bedoeld om tot een eensgezind beeld te komen, waarbij niemand door zijn of haar kledij uit de toon zou vallen. Een uitnodiging ging vergezeld van een dress code. Dit konden ongeschreven regels zijn die men kende, of juist expliciet vermelde aanwijzingen op de uitnodiging.

Op 19^de-eeuwse uitnodigingskaarten lees je bijvoorbeeld: toilette décolleté (gedecolleteerd), toilette demi-montante (halfhoog gesloten), toilette montante (hooggesloten), en er waren ook gelegenheden waarbij een toilette de promenade (wandelkostuum) of toilette de viste (altijd met hoed en handschoenen) gepast was.

Modeprent uit Journal des Modes - collectie Centraal Museum

De mantua: grande parure

In geval van ‘gala’, ‘grande parure’ of ‘groot tenue’ was het meest indrukwekkende kostuum vereist. Een mooi voorbeeld is deze 18^de-eeuwse japon van blauwe zijde, een zogenaamde ‘mantua’. De japon bestaat uit een lijfje met een sleep, dat gedragen wordt over een zeer wijde rok. Deze steunt op zogenaamde ‘paniers’; vormen die je onder de japon droeg en die de vorm aan het kostuum gaven.

Als vrouw droeg je nog meer interessante kledingstukken ónder je japon. Als eerste een lang hemd, van wasbaar materiaal (linnen en later ook katoen). Dit was een belangrijk kledingstuk, dat de zijden (niet-wasbare) japonnen in feite beschermde tegen het menselijk lichaam. Daarover een korset, dat de gewenste modieuze vorm gaf aan het lichaam, evenals de al genoemde paniers. Dan een onderrok, en dit konden er ook meerdere zijn, zeker wanneer het koud was, en zijden kousen en zijden schoenen. Vervolgens de japon, die in de 18^de eeuw bijna altijd uit meerdere delen bestond. Kanten stroken langs mouwen en hals werden los aangebracht, en daarmee kon je variëren, zoals wij nu doen met bijoux.

In het geval van gala werd het haar opgestoken, de mooiste juwelen erbij gezocht en was een waaier in de hand verplichte kost.

Strook japongarnering en paar engageantes 1775-1825 - collectie Centraal Museum

In dit artikel zijn termen gelinkt die voorkomen in het lexicon van mode ABC.