Een gesmokte blouse

Ik denk dat het heel herkenbaar is voor mensen die naaien, af en toe zie je een kledingstuk waarbij je direct denkt: dat wil ik maken! Ik naai voornamelijk historische kostuums, en op mijn wensenlijstje stond al behoorlijke tijd deze reform blouse in de collectie van het Amsterdam museum:

Deze blouse heeft aan de ene kant iets eenvoudigs, maar met het borduurwerk zit er toch heel veel detail in. Ik ben niet de enige die deze blouse prachtig vind, want een paar jaar geleden kwam Michelle van  Clockwork Faerie met een patroon geïnspireerd hierop. Voor mij een goede aanleiding om aan dit project te beginnen. In deze blog neem ik je mee in hoe ik mijn reconstructie gemaakt heb.

Reform blouse 1900-1910, Collectie Amsterdam Museum, collectienummer: KA 20031

Het begin

Als ik een historisch project begin is de eerste stap het patroon, en daarna komt de stof. In dit geval stond er ‘crepe de chine’ in de collectie pagina van Modemuze, dus ik wist waar ik naar kon zoeken. De andere keuze was de kleur. Paars was een kleur die je veel zag in de reform beweging, waar deze blouse bij hoort. Alleen is paars een kleur die ik zelf weinig draag, en het doel was wel om iets te maken wat ik ook af en toe aan kon. Uiteindelijk heb ik er dus voor gekozen om zwarte stof te kopen.

Compleet nieuwe techniek: oefening baart kunst

Toen kon ik beginnen. De eerste vraag die ik had was: hoe werkt dat eigenlijk, smokken? Ik hou ervan nieuwe dingen uit te proberen, en smokwerk was voor mij een compleet nieuwe techniek. Na aardig wat gegoogle online besloot ik een boekje erover te bestellen; “The A-Z of smocking: a complete manual for the beginner through the advanced smocker'.  Hoewel het je niet stap voor stap leert smocken (aangezien het alfabetisch ingedeeld is), staan er wel heel veel basistechnieken in beschreven met duidelijke foto’s.

Om te kijken hoe het inrijgen zou werken en te oefenen met borduren heb ik twee proeflapjes gemaakt. Ik begon met een proeflapje van 7mm brede steken. Die was wat te grof, dus de tweede deed ik met 4mm. Die was ietsje te fijn, dus uiteindelijk heb ik elke 5mm in-uit de stof gedaan, 15 rijen 1cm uit elkaar.

Twee proeflapjes om het inrijgen & borduren te oefenen. De rechter was iets te grof, de rechter iets te fijn..

Daarna was het tijd om te gaan kijken waar ik precies welke borduursteken zou moeten gebruiken. Op een papiertje heb ik uiteindelijk uitgetekend waar ik welke steken zou gebruiken om het originele patroon te kopiëren. Dit was het punt waarop het super fijn was dat er hele hoge resolutie foto’s online stonden, dank dus aan het Amsterdam museum daarvoor!

Uittekenen waar welke borduursteek kwam. De horizontale lijnen zijn de leidraden, daartussen heb ik uitgetekend waar ik welke smocksteek zou gaan gebruiken..

Rijgen, rijgen, rijgen

En toen was het tijd om te beginnen. De stof werd geknipt, de zijkanten afgewerkt, en de schoudernaden genaaid. Op dit moment had ik in essentie een hele lange rechthoek met vanaf de onderkant ‘boogjes’ voor de zijnaad en armsgaten. Hiermee begon het grote inrijgen. Met een liniaal tekende ik lijntjes met krijt, verticaal 5mm uit elkaar, horizontaal 1cm, over de gehele breedte van de stof. Dit was een flink aantal uurtjes werk, maar de moeite waard om het inrijgen straks netjes te krijgen.

Stap 1 was heel veel lijntjes tekenen. Elke 5mm breed en elke 1cm hoog, langs de halslijn.

Opnieuw was dit flink wat werk, het tekenen en rijgen was bij elkaar zeker een paar dagen. Maar het is een prima bezigheid op de bank voor de TV (en met de Covid lockdown was er toch niet zo veel te doen). De foto hieronder laat de helft van 1 achterpand en de helft van het voorpand plat zien. Dat was ongeveer wat er op de strijkplank pastte, de rest ligt daarachter op een hoopje. Er zit stiekem best wat stof in.

De ingeregen halslijn. Dit is ongeveer de helft, het ‘inhammetje’ rechts is het eerste armsgat. Het was te lang voor mijn strijkplank, dus de rest licht achteraan op een hoopje.

Met het inrijgen klaar begon de blouse vorm te krijgen, een superleuk moment. De halslijn wordt ‘rond’ ingeregen, dus aan de bovenkant strakker dan aan de onderkant. Ik heb dit met spelden vastgezet op de goede maat, de plooitjes verdeeld, en daarna met mijn strijkijzer gestoomd (niet erop, erboven! anders worden ze plat) om ze een beetje in bedwang te houden. Daarna worden de rijgdraden vastgezet om deze vorm te behouden.

De ingeregen halslijn. Het begint vorm te krijgen!

De blouse met ingeregen hals op de pop. Je kan nu zien hoe het ongeveer gaat worden.

Borduren

Na even snel passen om te kijken of de maat okee was (gelukkig wel) kon dan eindelijk het borduurwerk echt beginnen. Het was even wennen, bij elke nieuwe steek kwam mijn boekje weer tevoorschijn. Ik heb geborduurd met 1 draad (alleen de bovenste rij had 2 draden) zijde borduurgaren wat een prachtige glans heeft. Uiteindelijk werd ik er steeds handiger in om de steken mooi gelijk te krijgen, de truc was vooral om alles niet te strak aan te trekken zodat de plooien wel de ronde vorm behouden.

Het begin van het borduren, de eerste rijen borduurwerk.

Over de helft van het borduren begint het patroontje ergens op te lijken.

In totaal zitten er 4 verschillende soorten smoksteken in mijn blouse. Een kettingsteek (chain stitch) bovenaan, daarna twee rijen honingraatsteek (honeycomb stitch) voor de kleine diamantjes, daaronder een golf-diamant steek (wave diamond stitch) voor de grotere diamaten, en een latwerksteek (trellis stith) voor de dichtere ‘golven’ in het patroon.

Het borduurwerk langs de hals is af! De rijgdraden zitten er hier nog in.

Mouwen & Kraag

Hierna kwamen de mouwen. Ik heb de mouwen aangepast van een eerdere blouse die ik gemaakt had, en die breed genoeg gemaakt om ze rond mijn polsen strak te kunnen rijgen. De mouwen zijn in principe gewoon recht vanaf het armsgat, en de vorm wordt gecreëerd door het smokwerk om de polsen. Voor de mouwen begon ik weer opnieuw met lijntjes tekenen en daarna de stof inrijgen.

Nog meer streepjes tekenen, dit keer op de onderkant van de mouwen

Het inrijgen van de plooien in de mouwen. Net zoals bij de hals, elke 5mm er in en weer uit.

Terwijl ik met de mouwen bezig was, heb ik ook de kraag genaaid. Het origineel heeft een mooie subtiele punt halverwege met stiksels erop, wat ik heb na-gemaakt.

Het maken van de kraag. De decoratieve punt wordt met 3 stiksels verstevigd.

De kraag zit erop!

De laatste loodjes borduren. De mouwen zijn bijna af, en in de zon is het prima werken!

Het borduurwerk op de mouwen.

De binnenkant van de mouwen. Als je heel goed kijkt zie je de zelfkant van de stof gevangen in de plooien.

De voorgaande foto’s laten de mouwen zien die af zijn. Ik heb uiteindelijk de zoom gemaakt door de zelfkant van de stof naar binnen te vouwen en deze mee te nemen in het rijgsel en later borduurwerk. Omdat deze stof een mooie dunne zelfkant heeft, werkte dat heel goed en heb je geen last van een verdikking door de zoom.

Middenachter sluit de blouse met drukknoopjes, en haakjes/trensjes op de kraag.

Bijna klaar!

De laatste stap was om de mouwen in de blouse te naaien, en de sluiting toe te voegen. Ik kon niet zien hoe het origineel sloot, dus die van mij heeft een middenachternaad die tot halverwege dicht gestikt is. Daarboven sluit hij met drukknoopjes, en haakjes en trensjes voor de kraag waar wat meer spanning op staat.

Met een bandje om de taille kan je het model goed zien.

Uiteindelijk heb ik ervoor gekozen om de onderzoom van de blouse niet verder af te werken. Het origineel heeft een tailleband, maar ik wilde de blouse graag in rokken dragen Daarbij is het eigenlijk wel handig om geen tailleband te hebben, dan kan ik hem zo ‘strak’ of ‘blousig’ dragen als ik wil. In de foto’s zie je hem met een band erom gespeld, en een van de manieren waarop ik hem inmiddels gedragen heb.

Een detail van het borduurwerk om de hals.

Dit was zeker een van de meer uitgebreide projecten die ik ooit gedaan heb, maar de uren rijgen en borduren zijn uiteindelijk zeker de moeite waard geweest. Het is een heerlijke blouse om te dragen, en ik snap waarom blouses met smokwerk begin 20e eeuw zo populair waren.

De blouse gedragen op een wollen rok met verhoogde taille, zoals rond 1905 in de mode was. Perfect om een potje croquet in te spelen! Fotografie door Niklas (@vintagebursche).

Modemuze@Continue this thread

Van 17 februari tot 3 september 2023 is de blouse van Myrthe Tielman en de reform blouse van het Amsterdam Museum te zien in het Modemuz-lab in de tentoonstelling Continue This Thread. Karim Adduchi x Tess van Zalinge in het Amsterdam Museum.

Verder lezen?

• Blog-post Korsetloze japonnen uit de reformbeweging
• Blog-post Blouses uit de reformbeweging
• Blog-post De conserveringsyuitdaging van een mogelijke Liberty japon