Mode en musea: nieuwe samenwerkingsverbanden

De link tussen mode en kunst is iets dat mij altijd heeft bezig gehouden. Ik heb een zwak voor ontwerpers die zich bewegen op het grensgebied van mode en kunst, en die kleding ontwerpen met een andere functie dan slechts draagbaarheid. Zo hebben onder andere de tentoonstellingen 'The Art of Fashion: Installing Allusions' (2009) en 'The Future of Fashion is Now' (2014) – beiden georganiseerd door Boijmans van Beuningen – mij geïnspireerd om de rol van mode in een ander daglicht te bekijken.

Tijdens mijn master Design Cultures aan de VU raakte ik gefascineerd door de rol van de modetentoonstelling en diens functie die sterk veranderd is in de afgelopen decennia. Modetentoonstellingen rijzen als paddenstoelen uit de grond en modeontwerpers lijken meer dan ooit betrokken te zijn bij de inhoud van modetentoonstellingen. Nieuwe concepten en samenwerkingsverbanden tussen ontwerpers en musea komen steeds meer voor en deze ontwikkelingen waren dan ook de aanleiding tot mijn afstudeeronderzoek met de titel ‘Fashion and museums, new collaborations’ .

Mode en musea vs. wetenschappelijke literatuur

Naast mijn fascinatie voor mode en musea is het mij opgevallen dat er op het gebied van de huidige modemuseologie niet zoveel wetenschappelijke literatuur beschikbaar is. Het onderzoek naar modemuseologie staat nog in haar kinderschoenen. Dit was voor mij een extra reden om me hier met afstudeeronderzoek op te richten. Auteurs die wel de wetenschappelijke kant van modemuseologie belicht hebben zijn, onder andere, Marie Riegels Melchiors en Fiona Anderson. Marie Riegels Melchior heeft daarnaast drie tijdsperioden in de modemuseologie vastgesteld en de laatste periode – beginnend in de jaren 1990 tot heden – is voor mijn scriptie zeer belangrijk geweest. In mijn masterscriptie heb ik een nieuwe term geïntroduceerd ‘the new fashion museology’ die aan de hand van een model de huidige modemuseologie in kaart brengt. Hierdoor wordt het overzichtelijker om vernieuwende concepten van de modetentoonstelling te analyseren.

Fig. 1: Micro Geography: A Cross Section, tentoonstellingsfoto, (foto: Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, 2009).

The New Fashion Museology

The new fashion museology is dus een model waarmee de huidige modemuseologie gekenmerkt kan worden. Dit model bestaat uit vijf kenmerken die karakteristieken kunnen zijn van de moderne modetentoonstelling. Hieronder licht ik drie van de vijfkenmerken toe:

• co-curatorschap: modeontwerpers die ook als conservatoren opereren
• werk dat in opdracht gemaakt is: denk hierbij aan musea die ontwerpers de opdracht geven om iets te ontwerpen speciaal voor de gelegenheid van een tentoonstelling
• Een conceptuele benadering van het begrip mode in een museale context

Het model van the new fashion museology is vervolgens getest aan de hand van drie relevante tentoonstellingen van de afgelopen twintig jaar, corresponderend met de laatste fase in de fashion museology zoals vastgesteld is door Marie Riegels Melchior. Deze fase begon in de jaren negentig van de vorige eeuw en is de huidige fase van de modemuseologie waarin er meer ruimte is voor innovatieve tentoonstellingsconcepten. Door deze tentoonstellingen te vergelijken met het model werd het duidelijk of het model relevant en coherent is of dat er wellicht nog aanvullingen nodig zijn.

De tentoonstellingen die ik in mijn onderzoek als case studies heb gebruikt zijn: Kiss the Future van Walter Van Beirendonck, 1998 (Boijmans van Beuningen), The Art of Fashion: Installing Allusions, 2009 (Boijmans van Beuningen) en Dries van Noten – Inspirations, 2014 (Les Arts Décoratifs). Al deze tentoonstellingen hebben gemeen dat ze afwijken van de klassieke retrospectief-modetentoonstellingen doordat ze gebaseerd zijn op vernieuwende concepten.

Kiss the Future was in Nederland een van de eerste afwijkende modetentoonstellingen in de Nederlandse geschiedenis. In deze tentoonstelling creëerde de Belgische mode ontwerper Walter Van Beirendonck een winkel in het Boijmans Van Beuningen Museum waar zijn collectie ook daadwerkelijk te koop was. De tentoonstelling bestond dus uit een soort pop up store in het museum. The Art of Fashion: Installing Allusions was daarnaast een befaamde tentoonstelling  waarin vijf ontwerpers werd gevraagd werk te ontwerpen op de grens van mode en kunst. Het werk dat hiervoor gecreëerd werd was dus specifiek gemaakt voor de tentoonstelling, hierdoor heeft hadden de ontwerpen een conceptueel en artistiek karakter. In Dries van Noten – Inspirations – samengesteld door Dries van Noten zelf – gaf de ontwerper een kijkje in zijn creatieve proces en inspiratiebronnen. Dit leidde tot rariteitenkabinetten waarin kunst en mode samen komen. Daarnaast ontwierp hij ter ere van de tentoonstelling zijn Spring/Summer collectie voor 2014 in samenwerking met Musée les Arts Décoratifs in Parijs.

Fig. 2: ‘Graphic’, Dries Van Noten – Inspirations, (foto: Les Arts Décoratifs, Paris, 2014).

New Fashion Museology: wat kunnen we concluderen?

In de huidige modemuseologie zijn er dus zeer veel ontwikkelingen. Ontwerpers zijn tevens conservatoren en maken nieuw werk in samenwerking met musea. De lijn tussen kunst en mode was al flinterdun en lijkt steeds meer te vervagen. Het model van the new fashion museology is een tool om vernieuwende tentoonstellingsconcepten te kunnen plaatsen in de context van de modemuseologie. In de huidige modemuseologie is het museum een belangrijk platform geworden voor de presentatie van mode. De modetententoonstelling is een allesomvattend medium waarin andere vormen van media samenvallen. Hopelijk zal de toekomst van de modemuseologie tot nog veel meer interessante en verrassende concepten leiden. Daarnaast is, zoals eerder genoemd, meer wetenschappelijk onderzoek naar dit fascinerende onderwerp nodig aangezien academische aandacht voor mode steeds meer toeneemt en ook belangrijker zal worden in de toekomst.