"Wol op wol slijt minder"

In Staphorst helpen wollen zadelhoezen tegen slijtage van de kleding. De lokaal gangbare theorie is dat wol op wol minder slijt dan wol op ander materiaal, zoals (kunst)leer. Dus om te voorkomen dat er in de achterzijde van de rok een glimmende slijtplek komt, wordt een zogenoemd zadeldekje over het fietszadel gedaan.

Het zijn in Staphorst vooral de streekdrachtdraagsters die een zadeldekje gebruiken. De zadeldekjes worden ook gezien als decoratie van de fiets, dus is er een zekere wedijver om een mooi exemplaar te maken of te laten maken. Zadeldekjes worden meestal gebruikt in combinatie met gehaakte jasbeschermers.

Slechts enkele kleuren

De zadeldekjes zijn gehaakt of gebreid van wol of van garens met een mengsel met wol. De meest voorkomende kleurencombinaties zijn zwart en blauw of zwart, blauw en groen. Er zijn allerlei variaties in de gebruikte motieven. Meestal zijn het geometrische motieven of repeterende randen. Ook ingebreide ster- of bloemmotieven komen voor. De keuze voor de motieven is afhankelijk van de smaak van de maker dan wel gebruiker. De zadeldekjes zijn ovaal van vorm of enigszins hartvormig. Rondom worden lusjes gehaakt, waardoor een stuk elastiek gehaald kan worden om het zadeldekje op de plaats te houden.

Wie zelf niet handig is kon tot voor kort een zadeldekje laten maken bij de naaikrans van de kerk. Ook worden ze tweedehands te koop aangeboden. Het is niet bekend wanneer zadeldekjes algemeen werden in Staphorst. Ze kwamen in ieder geval voor de Tweede Wereldoorlog al voor. Zadeldekjes werden in Staphorst uitsluitend door vrouwen en meisjes gebruikt en voor zover bekend niet door mannen en jongens.

Afb. 1: Gehaakt zadeldekje voor rouw, wol, 1990-2000, circa 24x22 cm

In het museum

In 2003 verwierf het Nederlands Openluchtmuseum twee zadeldekjes van mevrouw Smit uit Staphorst. Ze gebruikte het donkere exemplaar (in de kleuren zwart en blauw) wanneer ze in de zware rouw was, dus na het overlijden van een naast familielid. Als ze niet in de zware rouw was gebruikte ze het exemplaar met zwart, blauw en groen. Beide zadeldekjes waren door haarzelf vervaardigd in de periode 1990-2000.

Afb. 2: Met de hand gebreid zadeldekje, wol, 1990-2000, circa 29x21 cm

Niet iedere streekdrachtdraagster is fervent gebruiker van zadeldekjes. Wanneer het elastiek niet strak genoeg (meer) is, blijft het wollen zadeldekje namelijk gemakkelijk aan je rok zitten bij het afstappen.