In gesprek met taxateur Els de Baan

Als taxateur krijgt Els de Baan een groot aantal en een even zo grote variatie aan textiele objecten in haar handen. Met Modemuze deelt De Baan haar verhaal, want "het herkennen en dateren is één, maar een waardebepaling aan een object geven is een hele andere tak van sport."

"Pas in 2011 durfde ik het aan de grote klok te hangen."

 De Baan is naast taxateur ook docente kunstgeschiedenis met als specialisatie Modebeschouwing, Textielgeschiedenis en Vaktheorie aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en modejournaliste voor het dagblad Trouw. "Het taxeren van textiele objecten is er gaandeweg 'ingeslopen' en dat doe ik nu een jaar of tien professioneel. Pas in 2011 durfde ik dat aan de grote klok te hangen middels mijn bedrijfje Changeant ", vertelt De Baan. 

Net als bij 'Tussen Kunst & Kitsch'

Ze informeert mensen over hun textiele objecten, eigenlijk net zoals bij het televisieprogramma 'Tussen Kunst & Kitsch'. Verschillende vragen komen aan de orde, zoals wat is het object, wanneer en hoe is het gemaakt en gebruikt, wat is de waarde en wat is de beste bewaarmethode of bestemming? 

Musea vragen De Baan voor haar expertise en uitleg bij specifieke evenementen of programmaonderdelen, maar ook om een taxatierapport op te stellen vanwege een schenking of voor de verzekering van een deelcollectie. Voor particulieren en notarissen geeft ze af en toe een waardebepaling, meestal gaat het om een nalatenschap. 

"Het herkennen en dateren is één, maar een waardebepaling aan een object geven is een hele andere tak van sport."

"Daartoe heb ik me heel lang eindeloos verdiept in de fluctuerende veilingopbrengsten en nog steeds volg ik enkele belangrijke buitenlandse gespecialiseerde veilinghuizen en handelaars op de voet. De prijzen schommelen enorm en ook de gewildheid van stukken is sterk wisselend. De Nederlandse markt is op dit terrein zeker marginaal. Londen, Parijs en Amerika bieden betere standaarden. Als ik twijfel kan ik aankloppen bij een kostuumspecialist bij een veilinghuis in Londen. 

Het heeft me vele jaren 'droog-oefenen' gekost voordat ik het aandurfde om mezelf als taxateur te presenteren. Er is geen opleiding en geen examen voor het gebied dat ik bestrijk: westerse textilia en kleding. Omdat hiervoor geen certificaat valt te behalen, ben ik dus een niet-gecertificeerde taxateur. Een enkele keer kan ik toch iets zeggen over een niet-westers object, zoals een Japanse kimono of Indonesische ikatdoek. Toch voel ik me het meeste thuis in westerse kledingonderdelen, merklappen en huishoudtextiel."

Advies voor particulieren is soms best ingewikkeld

"Zo was ik eens op een afgelegen boerderij waar moeder (90 jaar) nog maar nauwelijks begraven was. De drie zonen wilde de 'rommel' zo snel mogelijk de deur uit hebben, maar dochter vond het moeilijk om al die textiele stukken die moeder haar hele leven zo secuur bij elkaar had verzameld zomaar te moeten afvoeren. Kamer na kamer was volgestouwd met kledingstukken, merklappen en kanten kraagjes. Er leek geen doorkomen aan. 

We hebben dozen neergezet met daarop: 5, 10 en 25 euro en zijn toen aan het sorteren geslagen. De zonen dachten dat alle kleding wel naar de plaatselijke toneelvereniging kon, maar daar heb ik nog net een stokje voor kunnen steken. Een stuk of tien daarvan waren museaal, dus die heb ik apart gehangen en de dochter op haar hart gedrukt dat ze die toch echt naar een specifiek museum moest brengen."

Trouwjapon van parachutezijde en trouwfoto

Meest bijzondere vondst

"Tijdens een taxatiedag in Tassenmuseum Hendrikje in Amsterdam kwam er een ouder echtpaar met een bruidsjapon uit najaar 1945, gemaakt van parachutezijde. Ik wist dat die bestonden, maar had er nog nooit een in mijn handen gehad. Deze was vervaardigd naar een patroon uit de late jaren dertig en bleek in goede staat. Compleet met hun trouwfoto en alle achtergrondinformatie. Natuurlijk heb ik het echtpaar acuut doorverwezen naar het Amsterdam Museum. 

Het Gemeentemuseum in Den Haag is op deze manier in het bezit gekomen van een rok gemaakt van stof die Karel Appel aan het begin van zijn carrière als schilder voor een stoffenfabrikant heeft ontworpen. 

In beide gevallen is de economische waarde van de stukken gering, maar de emotionele of museale waarde kan dan toch heel groot zijn."

Rok van stof ontworpen door Karel Appel, dankzij Els de Baan opgenomen in de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag

Rok van stof ontworpen door Karel Appel, dankzij Els de Baan opgenomen in de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag

Emotionele waarde

"Dit was ook het geval bij een oudere dame die met een eenvoudig kussensloop met een klein borduurseltje erop bij mij kwam. Het stelde eigenlijk niets voor, dertien in het dozijn zou je zeggen. Maar ze was er enorm aan gehecht. Als ze op reis ging nam ze het altijd met zich mee. Voor ik er erg in had flapte ik eruit: 'Mevrouw, het lijkt me goed dat u uw nabestaanden laat weten dat u dit ook op uw laatste reis wil meenemen.' Ik schrok van mezelf, maar zij begon helemaal te stralen en bedankte me uitbundig voor deze fantastische eindbestemming."

Dollartekens

Toch blijft ook financiële waarde voor een particulier belangrijk, vertelt De Baan: "Uit een tas kwam een zorgvuldig in blauw vloeipapier gepakt beddenlaken tevoorschijn. Een borduursel verklapte de datum: 'Anno 1686'. Zulke oude lakens zijn er in Nederland nauwelijks bewaard en aan de manier hoe de A van Anno was geborduurd kon ik zien dat het laken uit Friesland kwam. De vrouw wilde alleen de prijs weten zodat ze het zo snel mogelijk in het buitenland kon verkopen. Ik stak een indringend verhaal af over het behouden van Nederlands erfgoed en verwees haar door naar een Friese conservator. Daarin was ze totaal niet geïnteresseerd. Ze had dollartekens in de ogen en wilde alleen maar geld zien."

Het blijft iedere keer een verrassing 

De Baan vindt het erg leuk om telkens weer verrast te worden door wat er zoal tevoorschijn komt: "En helemaal als ik er dan ook nog een verhaal over kan vertellen. Vaak willen mensen de waarde helemaal niet weten. Ze zijn vooral bezorgd wat er mee gaat gebeuren als ze er straks niet meer zijn en willen daarom graag een advies om het voor die tijd een goede bestemming te geven. Want 'mijn kinderen gooien straks alles in de container' hoor ik vaak. Mooi toch als ik ze soms kan doorverwijzen naar een conservator van een museum waardoor bijzondere stukken van die ondergang gered kunnen worden?"

Boeken top 6

Ter afsluiting heeft De Baan speciaal voor Modemuze een boeken top 6 samengesteld: 

1) H. Toomer, Baby wore white. Robes for special occasions 1800-1910, Radstock 2005
Een informatief naslagwerkje om doopjurkjes te dateren

2) M.A. Ghering- van Ierlant, Vrouwenmode in prent. Modeprenten 1780-1930, Utrecht 2007
In dit prachtige geïllustreerde boek is van elk jaar een modeprent afgebeeld, zodat je heel goed aan het publiek kunt laten zien wanneer een specifiek silhouet, kleur, materiaal, kraag of hoedje net wel of net niet meer in de mode was.

3) A. Meulenbelt-Nieuwburg, Merklapmotieven en hun symboliek, Amsterdam 2003
Een eenvoudig, maar handzaam boekje waarin veel symbolen en hun betekenis op merklappen systematisch de revue passeren. Handig om even snel iets na te zoeken. 

4) P. Earnshaw, Kantsoorten herkennen, De Bilt 1985
Eveneens een handzaam boekwerkje waarin je de basis van kanten kunt determineren. 

5) M. van Roon, Goud, zilver & zijde. Katholiek textiel in Nederland 1830-1965, Zutphen 2010
Het boek waar ik graag op terugval voor paramenten.

6) A. Moonen, Geschiedenis van de Nederlandse quilt, Utrecht 2008
Een ware must have voor quilt geïnteresseerden.