Van badlaken tot eco-tas: de Furoshiki uitgepakt

Een duurzame en karakteristieke manier van inpakken.

Dat wordt in Japan al eeuwenlang gedaan met de furoshiki: een vierkante doek met sierlijke designs. Voor een lange tijd vervangen door plastic tassen, maar tegenwoordig weer volop in vogue. Maar waar komt deze nieuwe interesse vandaan?

De traditionele materialen die werden gebruikt zijn zijde en katoen, maar moderne furoshiki's worden ook gemaakt van synthetische materialen als rayon, nylon en polyester. Het ontwerp op de furoshiki kunnen traditioneel Japanse patronen zijn, waaronder 'wagara' patronen, en hebben vaak een betekenis zoals geluk, lang leven, wijsheid en financiële voorspoed. Naast traditionele patronen zijn nu ook moderne ontwerpen populair.

Op Modemuze kun je een aantal furoshiki’s vinden uit de collectie van het Nationaal Museum van Wereldculturen. Een interessante furoshiki is afbeelding 2. Je kunt hier kraanvogels en kersenbloesem of ‘sakura’ herkennen. Kraanvogels staan symbool voor geluk en lang leven, en kersenbloesem staat symbool voor onder andere de lente, schoonheid en de vergankelijkheid van het leven.

Afb. 2: Furoshiki met kraanvogels, ganzen en kersenbloesem. Bron: Nationaal Museum van Wereldculturen.

Afb. 3: Paarse furoshiki met daarop het gestileerde karakter voor lang leven. Bron: Nationaal Museum van Wereldculturen.

Het ontstaan van de furoshiki

De eerste varianten van de furoshiki zien we vooral terug in de Naraperiode (710-794), toen Nara nog de oude hoofdstad was van Japan. Op dat moment werden de doeken ook wel een ‘tsutsumi’ of ‘verpakking’ genoemd — gebruikt om waardevolle tempelobjecten in te beschermen.1 Maar dit veranderde in de Heianperiode (794-1185). In deze periode werden er kleding in gevouwen. Ook vond er enkele keren een naamswijziging plaats: zo heette het op een moment ook wel een ‘hiratsutsumi’ en ook ‘koromotsutsumi’, vertaald als ‘platte verpakking’ en ‘kleding verpakking’.2

Uiteindelijk, in de Muromachiperiode (1336-1573), ontstond de naam ‘furoshiki’ die nu nog steeds wordt gebruikt. Letterlijk vertaald betekent dit 'badlaken'. Geen vreemde omschrijving, want de furoshiki werd namelijk gebruikt in badhuizen om kleding in te bewaren, terwijl de eigenaar in bad ging.

De gebruikers van de furoshiki waren vooral aanzienlijke figuren. Zo werden familiewapens erin geweven, zodat men hun kleding makkelijk kon identificeren. Na het badderen werd de furoshiki soms gebruikt als handdoekje om de voeten mee af te drogen of om op te staan tijdens het aankleden.3

Afb. 4: Japanse prent van vrouw met op de achtergrond een groene furoshiki, 1811-1826, Tokio, vervaardiger: Keisai Eisen. Bron: Nationaal Museum van Wereldculturen.

Pas in de Edoperiode (1603-1868) werden furoshiki’s ook door een bredere groep mensen gebruikt. Badhuizen werden namelijk een populaire locatie voor de Japanse bevolking om je te wassen, ontspannen en te kletsen. Ook steeds meer mensen kregen het recht op een familiewapen, wat ook terug te zien is in de furoshiki’s van die periode.4

Niet lang daarna werd de furoshiki ook voor andere dingen gebruikt; het inpakken van geschenken, door handelaren om hun goederen in te transporteren en als algemene tas. Het gebruik van de furoshiki is ook goed terug te zien in Japanse prenten van de 19e eeuw, zoals hieronder te zien is.

Afb. 5: Groene furoshiki gebruikt in offergeschenk, 1824, vervaardiger: Kawahara Keiga. Bron: Nationaal Museum van Wereldculturen.

Afb. 6: Japans ‘shamisen’ instrument met op de achtergrond een groene furoshiki, 1822, vervaardiger: Katsushika Hokusai. Bron: Nationaal Museum van Wereldculturen.

De val van de furoshiki

Na de Tweede Wereldoorlog werd het gebruik van de furoshiki in Japan minder populair door de komst van papieren, plastic en andere moderne tassen. Winkels gaven gratis tasjes mee als vorm van service, waardoor het gebruik van een furoshiki niet meer nodig was. Het gebruik van de furoshiki ging dus sterk achteruit.

Politieke steun

In het kader van duurzaamheid en vervuiling is de furoshiki in een nieuw licht gestapt. Nu gebrand als eco-tas. Zo moedigde niemand minder dan de minister van Milieu, Yuriko Koike, het gebruik van de furoshiki aan in 2006 om het gebruik van plastic te verminderen.5 Ook worden winkels in Japan sinds 2020 verplicht om een kleine prijs te vragen voor plastic tassen.6 De doeken kun je namelijk wassen, hergebruiken en nemen weinig ruimte in beslag. En natuurlijk: ze zien er ook nog eens heel mooi uit!

Behalve als tas, worden de doeken ook gebruikt als inpakdoeken voor geschenken. De mooie kleuren en patronen op de furoshiki maken het geschenk elegant en persoonlijk, en is tegelijkertijd ook onderdeel van het cadeau. De furoshiki kan daarna weer worden hergebruikt bij andere geschenken. Ook wordt al sinds oude tijd de furoshiki gebruikt om je lunch box, ook wel ‘bento’, in te wikkelen. Dit wordt nog steeds gedaan door jong en oud voor school, werk of om gezellig te picknicken.

Afb. 7: Furoshiki voor een geschenk. Bron: Wiki Commons.

Afb. 8: Furoshiki met een Bento lunch box. Bron: Wiki Commons.

Hoe vouw je een furoshiki?

Voor het gebruiken van een furoshiki zijn er verschillende vouwtechnieken. Heb je geen furoshiki? Dan kan je ook een vierkante sjaal, bandana of mousseline doek gebruiken. Belangrijk is dat de stof sterk genoeg is om ook zwaardere objecten te kunnen dragen en dat de stof makkelijk te knopen is.

De maat van de doek hangt af van het object dat je wilt inpakken. Voor kleinere objecten zoals boeken kan een doek van 50x50cm voldoende zijn. Voor het inpakken van flessen, kledingstukken of als tas is een doek van 90x90cm handiger.

Op YouTube staan veel tutorials van de verschillende manieren om de furoshiki te gebruiken. In de onderstaande video’s zie je twee varianten: het vouwen van een geschenk en een tas.

Er zijn nog veel meer manieren om een furoshiki te vouwen, zo is er bijvoorbeeld een handige manieren om glazen flessen te vouwen of ronde objecten zoals een watermeloen. Het is ook mogelijk om handgrepen aan de furoshiki te knopen voor een stevige grip.

Afb. 9: Furoshiki tas met bamboe ringen. Bron: Unsplash.

Een furoshiki kan dus gebruikt worden om een speciaal geschenk te creëren en een mooie en milieuvriendelijkere vervanging van plastic tassen. Gebruik een furoshiki bij je volgende picknick, als boodschappentas of verjaardagscadeau!

Literatuur

Dayman, L. “Furoshiki: Choosing the Finest Japanese Wrapping Cloth”. https://japanobjects.com/features/ furoshiki.

Government of Japan, “Minister Koike created the "Mottainai Furoshiki””. https://www.env.go.jp/en/focus/ 060403.html.

Kyodo News, “Mandatory charging for plastic shopping bags starts in Japan”. https:// english.kyodonews.net/news/2020/07/41acd34e2118-mandatory-charging-for-plastic-shopping-bags- starts-in-japan.html.

Minirism, “Furoshiki History”. https://minirism.org/en/furoshiki-history/.

Musubi, “A History of Furoshiki”. https://www.musubi-furoshiki.com/pages/a-history-of-furoshiki.

Voetnoten

1 Dayman, L. “Furoshiki: Choosing the Finest Japanese Wrapping Cloth”. https://japanobjects.com/ features/furoshiki.

2 Minirism, “Furoshiki History”. https://minirism.org/en/furoshiki-history/.

3 Musubi, “A History of Furoshiki”. https://www.musubi-furoshiki.com/pages/a-history-of-furoshiki.

4 Minirism, “Furoshiki History”. https://minirism.org/en/furoshiki-history/.

5 Government of Japan, “Minister Koike created the "Mottainai Furoshiki””. https://www.env.go.jp/en/focus/060403.html.

6 Kyodo News, “Mandatory charging for plastic shopping bags starts in Japan”. https:// english.kyodonews.net/news/2020/07/41acd34e2118-mandatory-charging-for-plastic-shopping-bags- starts-in-japan.html.