Leidselhaak in de vorm van een vogel

Dit is een leidselhaak in de vorm van een vogel, belegd met goud en (edel)stenen. Deze zijn in gebruik geweest van adellijke of rijke personen. Sommige exemplaren zijn gemaakt van gegoten brons en zijn in de vorm van een gekroonde slang, een naga. Mogelijk zijn die gebruikt door het ruiters van een heerser. Aanvankelijk waren dergelijke haken bevestigd aan een zadel, een tournooizadel, om tijdens het rijden de leidsels aan te hangen om de handen vrij te hebben. Ook kon hier twee grote losse kleppen (ebeg) aan gehangen worden om de flanken van een paard te beschermen. Deze kleppen waren van gekleurd leer en versierd met borduursel. Op een litho in het museum is te zien dat de haak aan de riem van tournooiruiters is bevestigd. Op een schilderij, foto's en een object in de collectie van het museum is te zien dat deze haak ook bevestigd werd aan een riem. Deze werden gedragen door vorstelijke personen of zeer hoge adel. Zo is er het jeugdportret geschilderd in 1881 van de latere Susuhunan Paku Buwono X (1866 - 1939) waarin hij als zevenjarig jongetje met een dergelijke leidselhaak aan zijn riem te zien is. Op verschillende foto's als hij een jonge vorst is, draagt hij ook nog een dergelijke haak, telkens met een kort jasje. Op foto's als hij op leeftijd is, draagt hij dergelijke haken niet meer. Ook Sultan Hamengku Buwono VI (1821 - 1877) draagt een leidselhaak, maar dan op een gordelband op een lang jasje. Het is waarschijnlijk een gewoonte geweest in de 19e eeuw. In de 20e eeuw lijken de jasjes langer geworden en is de leidselhaak verdwenen als onderdeel van het traditionele kostuum. De antropologe Helen Jessup beschrijft deze haak als een cengkal, een kainophouder, gebruikt door jongetjes die net besneden zijn. De haak zou er voor zorgen dat de kain of sarong niet tegen het wondje schuurde. De cengkal in onze collectie zien er vrij eenvoudig uit. Het fraaie uiterlijk van de leidselhaken is vreemd als het als kainophouder gebruikt zou worden, omdat die immers niet zichtbaar is. Daarbij zou het vreemd zijn als volwassen mannen die haak nog zouden gebruiken in hun kleding.