Zilveren kledingspeld met rozetmotief

Kledingspeld (fibula) met een rozetmotief. Dit type kledingspelden wordt in de regio van de Midden-Atlas door Berbervrouwen gedragen. Naast gebruik voor het vastbinden van wikkeldoeken hebben de kledingspelden een sierfunctie; ze vormen onderdeel van de borstsieraden, die vrouwen samen met hoofdsieraden, ringen en armbanden bij feesten en andere bijzondere gelegenheden dragen. Berbervoorwerpen zijn doorgaans voorzien van geometrische en diermotieven, maar zelden van florale motieven. Het rozetmotief op deze speld wijst dan ook op andere, stedelijke, invloeden. Fibulae worden vaak als paar gedragen, de twee spelden worden dan door een ketting verbonden en op schouderhoogte wordt vastgemaakt terwijl de ketting ter hoogte van de buik hangt. De schakelketting, sinselt of asherrab (Berber) genaamd, kan eenvoudig zijn, maar is ook vaak voorzien van een bolvormig hangertje dat versierd is met (edel)stenen of andere ornamenten of een versierde amulet. Fibulae kunnen ook zonder ketting, los van elkaar, gedragen worden. Fibulae zijn er in diverse vormen, de meest voorkomende vormen zijn: driehoek, ruit of cirkel. Met name de driehoekvormige fibula wordt tegenwoordig (begin jaren zeventig) als symbool voor de Berberidentiteit gebruikt. Het embleem van de driehoekvormige fibula vindt men terug in diverse uitingen van kunst en cultuur en tijdens manifesties. De traditie in Marokko wil dat sieraden van generatie op generatie, van moeder op dochter worden overerfd. De toekomstige bruid krijgt in haar uitzet bijna altijd een fibula. Naast de gebruiks- en sierfunctie dienen deze sieraden nog een ander, economisch, doel. Men bewaart ze om in situaties van financiele nood te kunnen verkopen of te ruilen. Sieraden hebben ook een communicatieve waarde en kunnen bepaalde boodschappen overbrengen. Een sieraad is bijvoorbeeld een teken van liefde. Een vrouw die een fibula, armband, oorring of een khamsa (handje) van zilver draagt, laat haar verbondenheid met haar tradities en afkomst zien. Tot de sieraden waaraan vrouwen een bijzonder waarde hechten behoren de fibulae en khamsa's (handjes). Deze sieraden hebben vaak een magische betekenis gekregen. Vervaardiging De speld is zijn geheel in een mal gegoten en ajour bewerkt met behulp van een hamer en beitel. In het midden is een bloemmotief (rozet) aangebracht dat omringd wordt door siergaten, ofwel perforatie. Het bloemmotief duidt op stedelijke invloed, omdat Berbersiermotieven veelal geometrisch zijn en zelden floraal. De cirkelvormige schakel (of ring) met verdikte uiteinden is gesneden en gehamerd. De speld is onderdeel van een paar die via het ringetje aan de onderzijde met een ketting aan elkaar verbonden worden. Vergelijkbare fibulae vindt men ook in de stad, maar in plaats van zilveren spelden worden in de stad spelden van goud gemaakt die rijk versierd zijn met bijvoorbeeld edelstenen (Rabate, 1996, p.190 en 1999, p.159). Ondanks verschillen in vorm, omvang en versiering is het vervaardigingsprocedé van fibulae in de Berbergebieden bijna identiek. Nadat het zilver (ruw zilver of gebruikte sieraden en/of muntstukken) in een smeltkroes gesmolten is, wordt het in een tweedelige gietvorm gegoten waarin de afdruk van de speld op nat zand gemaakt is. Vervolgens worden de twee stukken van de gietvorm van elkaar verwijderd en de gevormde speld hieruit gehaald. De ringen van de fibulae zijn uit draad getrokken. Metaal wordt gesmolten en in staafvormig gegoten, vervolgens wordt het met een hamer geslagen tot een dun staafje dat met een tang gebogen kan worden. De geometrische motieven en vormen worden met behulp van een hamer en burijn op een houten aambeeld gegraveerd. De uitgediepte delen worden daarna opgevuld met een zwarte stof. Deze stof is gemaakt van hars van de jeneverbesboom (taqqa). De hars smelt door verhitting en wordt over de band gegoten, die eveneens verhit en nog warmer is. De hars vult de reliëfpartijen op en na afkoeling wordt de overtollige hoeveelheid hars weggeslepen met een vijl. Tenslotte worden de speld gepolijst waardoor de tegenstelling van het glanzend witte zilver tegen de bruinzwarte vulling duidelijk naar voren komt.