Geknoopte raffia muts, waardigheidsteken

De muts werd als waardigheidsteken gedragen door een mfumu. De mfumu, het traditioneel geïnstalleerde hoofd, bezit meestal een set mutsen, vervaardigd van plantaardig materiaal. De Ngunda (ook wel Ngundu/mpu) welke hij uitgereikt heeft gekregen bij zijn installatie is veruit de belangrijkste. Men kan in de Kongo drie basistypen van hoofden onderscheiden (hoofd is mfumu, meervoud bumfumu) te weten mfumu kanda, mfumu nsi en mfumu buala. Mfumu kanda, of hoofd van een matriliniaire groep, is de gewone benaming voor de diverse hoofden. Het gezag van de mfumu kanda ligt besloten in dat van de mfumu nsi (nis is ongeveer te vertalen als land, domein, aarde). De rechtmatigheid van de kanda wordt door het verleden gewettigd, een verleden dat binnen een bepaald gebied zijn sporen heeft nagelaten, zichtbaar onder andere in de wegen. De mfumu nsi is het hoofd van deze kanda, aangezien deze het oudste recht claimt over dit bepaalde gebied. De mfumu kanda en mfumu nsi verschillen enkel in senioriteit en aanzien. Verder kent men dan nog de mfumu buala (bwali, gata, vata) het dorps- of locale hoofd. Alle drie de typen van leiderschap kunnen in hem verenigd zijn, hoewel in de praktijk meestal alleen de mfumu kanda en mfumu buala in één persoon verenigd zijn. Men kan concluderen dat men een mfumu kanda moest zijn om verkiesbaar te zijn voor de twee andere ambten. Bij de installatie verkreeg de kandidaat de ngunda, evenals het gezag een andere mfumu te installeren, dat wil zeggen, zijn eigen ngunda over te dragen. De muts, ontvangen als belangrijkste teken van zijn waardigheid, en het geïnstalleerde hoofd zelf worden zo identieke begrippen. Al de mutsen van deze drie typen hoofden behoren tot het platte type. De muts is vervaardigd uit raffia, dit zijn vezels van de bladeren van de ananasplant. Gibson en McGurk (1977) vermelden deze bladeren, die van de bananenboom, katoen, gras en baobabbast als de materialen gebruikt bij het vervaardigen van mutsen door de Kongo en Mbundu. De buitenkant van de bladeren wordt verwijderd door ze onder een mes door te halen dat tegen een plank wordt gehouden. Het prepareren van de raffiavezels gebeurt waarschijnlijk op de volgende manier: Men maakt een insnijding aan de basis van de bladsteel, de buitenzijde wordt dan van het blad getrokken in één groot vel, dat lichtgroen van kleur is en doorzichtig wanneer het vers is. Gedroogd in de zon neemt het vel een bruine ondoorzichtige kleur aan. Het vel wordt dan gespleten. Dit kan gebeuren met behulp van een kam, waarvan de tanden bestaan uit strookjes gesneden uit de nerven van het raffiablad. Voordat men tot het knopen overging werden de vezels waarschijnlijk in elkaar gedraaid. De muts is geknoopt met een platte bovenkant en een versiering van drie rijen driehoeken. De bovenkant heeft vier smalle concentrische cirkels met een paar vertikale streepjes. De donkerbruine versiering is er waarschijnlijk naderhand op aangebracht.