'De netpanty is van nature een flirt'

De netpanty is weer in de mode! De netpanty is een mode item dat eens in de tien jaar weer opduikt in het modebeeld. Een controversieel kledingstuk dat meerdere gezichten kent: als een sensueel kledingstuk dat vrouwelijkheid benadrukt, een provocatie van de punkers om zich af te zetten tegen de maatschappelijke orde of juist als een fashion statement: denk aan Madonna droeg in haar videoclips rond 1983. Voor deze blog heb ik onderzocht waar de reputatie van de netpanty vandaan komt en in hoeverre dit nog toepasbaar is op de netpanty in het hedendaagse straatbeeld.

Tussen sprookje en ‘mythe’

De netpanty is een mysterieus mode-item, dat op interessante wijze gelijk de vinger legt op de werking van mode: het ‘kledingstuk’ ontbloot eigenlijk meer huid dan het bedekt en tóch heeft het zoveel betekenis, dat het een outfit echt af kan maken.

Afb. 1 Links: Visnetpanty gedragen onder bewerkte spijkerbroek (bron: Collage Vintage via Whowhatwear.co.uk). Rechts: Vistnetkousjes in loafers (via Pinterest).

Er zijn verschillende associaties te linken aan de netpanty en ik betrap mijzelf er zelfs op dat ik de netpanty een tikkeltje te uitdagend vindt voor mijn (persoonlijke)kledingstijl. Wat maakt de netpanty zo'n associatief kledingstuk? Deze associaties moeten ergens vandaan komen, wat de vraag oproept: waar komt de netpanty vandaan?

In het sprookje Die kluge Bauerntochter (vertaald: de verstandige boerendochter) van de gebroeders Grimm uit de 18de eeuw wordt de werking van de netpanty goed geïllustreerd. Het verhaal gaat als volgt: om haar vader te bevrijden uit de gevangenis en tevens te trouwen met de koning moet de dochter een raadsel van de koning ontrafelen.

Hij vertelt haar: 'Kom naar me toe, niet gekleed en niet naakt, niet te paard en niet met een wagen, niet over de weg en niet buiten de weg, en als je daarin slaagt zal ik met je trouwen'. De dochter besluit hierop zichzelf uit te kleden en in te wikkelen met een visnet. Vervolgens bindt ze het visnet vast aan een ezel die haar naar het kasteel sleep. De koning is tevreden met het resultaat, laat de vader vrij en trouwt met de boerendochter.[1]

In dit sprookje wordt een visnet geïntroduceerd als een 'kledingstuk' dat zowel dient als bedekking als 'ontbloting'. Deze achterliggende gedachte van de netpanty is naar mijn mening in de daaropvolgende decennia zo gebleven.

Afb. 2 "Albarello" with a Shepherdess Lifting her Skirt (Apothekersvaas met een schapenhoedster die haar rok optilt), ca. 1500-1520, The Walters Art Museum.

Waar de netpanty precies vandaan komt, is onduidelijk. Wel zijn er verschillende bronnen die een vermoeden doen ontstaan. Zo staat er in het Walter's Art Museum in Baltimore, Amerika, een vaas met daarop een vrouw met beenbedekking die veel lijkt op onze hedendaagse netpanty (afb. 2).[2]

De vaas is van Italiaanse makelij en komt uit de 16de eeuw. De afbeelding, afkomstig uit Iran of Syrië, zou mogelijk een van de voorlopers van de netpanty kunnen afbeelden. Het Walters Art museum beschrijft op hun website dat dit een medicijnvaasje was voor privégebruik. Veel van dit soort vaasjes bevatten afbeeldingen met erotische connotaties. Het is dan ook opvallend dat de 'netpanty' mogelijk is afgebeeld.[3]

Uitdagend

De eerste vorm van de netpanty zoals wij die kennen, kwam op de markt in de jaren 20 in Amerika in de vorm van (zijden) netkousen. Deze kousen hadden een lossere pasvorm dan de zijden kousen die destijds werden gedragen en waren daardoor makkelijker om in te bewegen. Daarbij waren deze netkousen luchtdoorlatend en dus minder zweterig.[4]

De netkousen werden voornamelijk gedragen door showgirls tijdens hun optredens. Dit waren vrouwen die in nachtclubs, voornamelijk toegankelijk voor mannen, provocerend en vaak schaars gekleed dansten.

Afb. 3 Pin-upmodel Bettie Page in vistnetpanty.

Maar ook de flapper girls, een nieuwe generatie vrouwen die ontstond in de jaren 20, gebruikten de netkousen als uitdagend kledingstuk en maakten gebruik van de extra bewegingsvrijheid tijdens het dansen.[5] Het imago van de netpanty als uitdagend, sensueel kledingstuk was ontstaan en heeft sindsdien deze associatie nooit verloren.

Het is niet helemaal duidelijk wanneer de nylon kousen zijn geïntroduceerd. Zo wordt er op Modemuze beschreven dat deze in 1939 zijn geïntroduceerd tijdens de wereldtentoonstelling. Maar in de collectie van Modemuze komt ook een nylon kous afkomstig uit ca. 1930 voor. Tevens kwam ik bronnen tegen waarin 1930 als introductiejaar van de nylon kous werd genoemd.

Uiteindelijk is de nylon kous in de jaren 30 en 40 verder ontwikkeld tot nylonpanty, waaruit dus ook de netpanty voortkwam. De netpanty's werden vooral gebruikt in burleske shows in Amerika, shows die komedie, dans en muziek combineerde met striptease.[6] Dit gaf de netpanty een imago van 'sexy' en 'onthullend'.

In de jaren 50 werd de netpanty ook bekend bij het 'grote' publiek doordat vele pin-up-meisjes en actrices het kledingstuk droegen voor hun (pikante) fotoshoots. De netpanty was het perfecte kledingstuk om de rondingen van de vrouw te benadrukken. Hierbij werd de netpanty opnieuw gebruikt als een uitdagend kledingstuk en werd het sexy imago versterkt. Een bekende 'pin-up girl' die de netpanty droeg was Bettie Page (afb. 3). Maar ook actrices zoals Marlyn Monroe en Audrey Hepburn droegen de netpanty.

Provocerend

Rond het einde van de jaren 70 en begin jaren 80 kwam de punkcultuur op. Menig punker maakte gebruik van de netpanty (afb. 4 en 5). De gaten werden grover of er werden extra gaten in de netpanty gemaakt. Door deze ontwikkeling veranderde het imago van de netpanty. In plaats van de uitdagende, sexy uitstraling stond de netpanty in die tijd voor wild en ongetemd en een sterk eigen bewustzijn van het lichaam.[7]

Afb. 4 'Batcavers' of (post-)punkers in de metro in Londen, vermoedelijk 1982. Bron: Reddit (Imgur).

Afb. 5 Siouxsie Sioux in My Father's Place, New York, 1980. Bron: Malco23, Wikimedia Commons.

De vrouwelijke punkers wilden zich verzetten tegen de traditionele kleding van de vrouw. Het scheuren van de visnetten kan worden gezien als een symbolische afwijzing van de conventionele vrouwelijkheid.[8] Jean Paul Gaultier en Vivienne Westwood raakten geïnspireerd door de punkcultuur en maakten bij hun collecties gebruik van de netpanty.

Popcultuur

Vaak worden uiterlijke kenmerken van subculturen uiteindelijk overgenomen door het 'mainstream' publiek oftewel de commerciële modewereld, zo ook de netpanty. Mede geïntroduceerd door popidool Madonna wordt de netpanty niet alleen maar om de benen gedragen, maar ook als 'tanktop' en handschoen in verschillende vormen en felle kleuren (afb. 6).

Afb. 6 Madonna met 'netpanty-kleding', tijdens The Virgin Tour (1985), HQ Photos. Bron: Square Madonna.

 De Amerikaanse zanger Morris Day bracht in 1988 een ode aan de netpanty met het nummer 'fishnet'. Het nummer omschrijft de netpanty als een extra uitdagend kledingstuk dat ervoor zorgt dat hij valt voor de vrouw die het kledingstuk draagt. Hiermee wordt de netpanty opnieuw omschreven als een uitdagend kledingstuk in plaats van het eerder verkregen provocerende imago zoals bij de punkcultuur.

De netpanty nu

De afgelopen jaren is de netpanty in verschillende varianten verschenen op de catwalk; de klassieke versie, de versie met grove gaten en een 'dikker' net (Proenza Schouler, F/W 2015) of zelfs als een variatie geheel geïnspireerd op de 'Madonna-look' (Jean Paul Gauiltier, S/S 2013) (afb. 7).

Afb. 6 Jean Paul Gaultier, Madonnalook, lente/zomer 2013 (prêt-à-porter). Bron: Vogue.com.

Zoals Valerie Steele beschrijft in het CR Fashion Book: 'De netpanty zal altijd in de mode blijven, waarschijnlijk doordat de netpanty verschillende suggesties opwekt. De drager kan eindeloos spelen met dit kledingstuk en zich bepaalde imago's aanmeten'.

Juist daarom vind ik de netpanty  een boeiend kledingstuk, het blijft voor mij een 'statement'-item. Een kledingstuk waarbij je twee keer nadenkt of het wel bij de gelegenheid past en wat je ermee wilt uitstralen. Ik geloof dat die overweging de netpanty juist zo leuk maakt om te dragen!

Het citaat in de titel van deze blogpost is van filisoof Roland Barthes (1975).

Bronnen: