Gouden reliëf met de voorstelling van Sutasoma gedragen door Kalmasapada

Dit juweel stelt de Prins Sutasoma voor, gezeten op de schouders van de Koning-demon Kalmasapada. Het is een episode van een oud Indiaas verhaal.
Sieraad
Het is niet bekend wie het sieraad gemaakt heeft, voor wie of hoe het gebruikt werd. Het is mogelijk een sierstuk dat op kleding werd gedragen.

Sutasoma
De naam van de prins betekent ‘schoon als de maan’. Hij draagt rijkversierde stoffen en sieraden aan voeten, polsen, bovenarmen, hals, oren en hoofd. Het haardracht van de prins heeft een vorm die nog steeds voorkomt bij wajangpoppen op Java en Bali. Deze haardracht heet gelung supit urang en dat betekent: een haarwrong in de vorm van de schaar van een krab. Alleen prinselijke personages uit het wajangspel hebben deze omgebogen haarvlecht aan hun hoofd. De prins heeft zijn linkerhand in een sierlijk gebaar. Wijsvinger, pink en duim steken uit. De ellenboog is gebogen de handpalm naar boven gericht. Aan dit gebaar, zijn geloken ogen en verfijnde gezicht is te zien dat Sutasoma een edel mens is. Dit wordt benadrukt door zijn rustige en beheerste houding.
Kalmaspada
Heel anders is het uiterlijk van de demon. Hij heeft woest krullend haar, bolle uitpuilende ogen, een mond met slagtanden, een dikke buik en grote handen en voeten. Hij is getooid met rijke sieraden om zijn koninklijke status te onderstrepen en zijn kleding wappert om hem heen, hetgeen zijn innerlijke onrust versterkt.
Verhaal
Het sieraad verbeeldt een verkorte versie van een oud Indiaas verhaal, dat in zowel brahmaanse als boeddhistische versies is overgeleverd. Een beroemde bundel is de Jatakamala door Aryasura geschreven in de vierde eeuw. In deze bundel is Sutasoma een eerdere incarnatie van Boeddha. Voordat dé Boeddha geboren werd kwam hij ongeveer 500 keer eerder op de wereld, telkens in een andere gedaante. Deze verhalen, dus ook dat van Sutasoma, bereikte al spoedig Java, omdat ze zijn afgebeeld op de Borobudur, het heiligdom in Midden-Java (750 – 850 AD). Op een van de reliëfs is te zien hoe Kalmaspada Sutasoma op de rug draagt (zie foto 60042633).
Kalmaspada was het kind van een koning en een leeuwin, dat van zijn moeder een onverzadigbare honger naar mensvlees had geërfd. Hij ontvoerde Prins Sutasoma, die zich vrijwillig naar zijn dood liet meenemen. In het hol van de demon vroeg de prins echter om uitstel, omdat hij nog enkele zaken had te regelen. De deugdzame prins keerde hierna vrijwillig terug naar het hol en slaagde de demon te bekeren tot vreedzaam gedrag.

Mpu Tantular
In de 14de eeuw, tijdens de regering van Koning Hayam Wuruk, is het oude verhaal van Sutasoma opnieuw verteld door de Javaanse boeddhistische dichter Mpu Tantular. Hij maakte er een kakawin van. Een kakawin is een lang verhalend gedicht dat bestaat uit vierregelige strofen. Dit gouden sieraad is uit dezelfde tijd als het gedicht en komt ook van het eiland Java. Mpu Tantular schreef het verhaal in het oud-Javaans. Hij noemde het verhaal Purusadashantaka, wat betekent: de menseneter onderworpen. Tot in de 19e eeuw was dit verhaal populair op Bali.

Majapahit
Het gouden juweel is ontstaan in het hindoe-boeddhistische Majapahit-rijk. Het rijk had als centrum Oost-Java en duurde van 1293 tot ongeveer 1500. Op het hoogtepunt hoorden ook Midden-Java, Malakka, Madura en grote delen van Sumatra, Bali, Borneo en Sulawesi bij het Majapahit-rijk. Eeuwen later, in de jaren '20 en '30 van de 20ste eeuw, werd het Majapahit-rijk een voorbeeld van een nieuw Indonesië voor de Indonesische nationalisten.
Jan Fontijn