Amulethouder met kornalijn

Amulethouder (tumar) die door Turkmeense vrouwen werd gedragen. Meestal werden dergelijke sieraden op de borst gedragen, maar het kwam ook voor dat ze in paren op weerszijden van de heupen of de schouders hingen. In de cilindrische koker onder de driehoek konden opgerolde stukjes papier met koranteksten gestopt worden. Deze sieraden waren niet alleen bedoeld om het uiterlijk te versieren, maar het uitgekiende samenspel van de specifieke vormen (de driehoeksvorm) en materialen (kornalijn) was ook bedoeld om de vruchtbaarheid van de vrouw te versterken en de geboorte van gezond nageslacht te verzekeren (Munneke 1990; Diba 2011). Sieraden werden vooral in grote getalen gedragen door meisjes en jonge vrouwen. Zodra een vrouw (gezonde) kinderen had gekregen en haar dus een gezonde vruchtbaarheid gegund bleek, begon zij minder sieraden te ontvangen en te dragen (Diba 2011). Ook hadden de sieraden een economische functie. In tijden van financiele tegenspoed konden ze verkocht worden.

De symboliek van Turkmeense sieraden is lokaal gebonden. Zo zouden driehoekige vormen vaak voorkomen omdat deze voor de berg staan die in het Turkmeense scheppingsverhaal terugkomt (Diba 2011). Deze tumar is gemaakt van zilver dat ziekte af zou weren en carneool (ook bekend als kornalijn), een rode halfedelsteen die vooral door de Teke Turkmenen gebruikt werd (Munneke 1990). Tekkesieraden kenmerken zich verder door de toepassing van vuurvergulding op zilver. Bij vuurvergulding wordt een amalgaam van kwikzilver en goud aangebracht op het oppervlak van een metalen sieraad. Door het amalgaam licht te verhitten, verdampt het kwik en zet het laagje goud zich vast. Deze vorm van vergulding is zeer goed bestand tegen oxidatie. In het amulet komen een aantal motieven terug, onder andere het bergmotief (de driehoekige vorm van het amulet) en de ramskoppen met horens (aan weerszijden boven de koker en tussen de koker en de onderste rij carneolen).

Roos Munk, 2016.