Plak een inlegkruisje op je hoofd!
Onlangs opende Modemuze haar tweede expo in de OBA met als titel Innovation. Aynouk Tan hield tijdens de opening een pleidooi om niet alleen oog te hebben voor innovatie als oplossing, maar ook innovatie te zien in mislukking en willekeur: die gaan immers vooraf aan nieuwe inzichten en mogelijkheden. Tan beschrijft haar visie op innovatie te midden van de kledingstukken in de tentoonstelling.
In de tentoonstelling Modemuze@OBA: Innovation staan zo’n 30 bijzondere, innovatieve kledingstukken. Ik had het voorrecht om ze al even te bestuderen; en tijdens die studie viel mij op hoe willekeurig innovatie kan zijn. Hoeveel datgene wat er in een bepaald tijdperk als mode wordt gezien van toevalligheden afhangt. Of zoals in de introtekst van deze expositie staat omschreven: Soms heeft iemand op het juiste moment het juiste idee en verandert daarmee de mode en ons kleedgedrag. Wie is die iemand? Wat is het juiste moment? Wat is het juiste idee? Wie bepaalt wat we op welk moment dragen?
Ingesnoerde mannenbuik
Neem bijvoorbeeld het zomers mannenkorset; te zien in deze expositie. Aan het begin van de twintigste eeuw droegen modieuze mannen, die geen buikje wilde hebben, een eenvoudig taille korset. De innovatie in dit korset zit in de sluitingen aan de voorzijde: drukknopen en haken. Iets nieuws. De losjes (open) geweven stof maakt dat dit korset uitermate geschikt was als zomerkorset. Want de stof laat het toe dat het transpiratievocht kan uitwasemen.
Wie heeft in vredesnaam besloten dat dit lumineuze ontwerp uit de mode was? Waarom is het niet meer de normaalste zaak van de wereld dat we niet vrouwenbuiken, maar mannenbuiken moeten insnoeren? Waarom zien we Paul Witteman niet in de Vogue staan om dit bijzondere product aan te prijzen?
Een goed idee op het juiste moment
En dan: dit inlegkruisje. Dat heb ik niet zomaar op mijn hoofd. Nee, het is een variatie op de Staphorster Muts. In de 20e eeuw droegen vrouwen namelijk een zogenaamde toefmuts tijdens de Zondagse kerkdracht. De punt van de voorstrook eindigde bij sommige draagsters tegen het voorhoofd, en werd daarom in de zomer snel vuil. Om te voorkomen dat die voorstrook vuil werd, naaiden sommige draagsters een deel van een inlegkruisje vast aan de binnenzijde van de muts.
Maar, wat nu als iemand op het juiste moment op het innovatieve idee was gekomen om dat inlegkruisje aan de buitenzijde van de muts vast te maken? Wat nu als die trend was opgepikt door de rest van het dorp? En wat nou, als een slimme marketeer die bijzondere Staphorster Muts in dit tijdperk had ge-rebrand als authentieke mode? U raadt het al: dan zou ik niet de enige zijn die hier met een inlegkruisje op haar hoofd zou staan.
Kansspel van goede ideeën
Goed. In die zin zou je dus kunnen zeggen dat innovatie in principe gelijk staat aan een kansspel; dat innovatie een synoniem is voor de willekeur van een ‘goed ‘idee; en dat in die zin alles dat de verbeelding toe laat tot innovatie verheven kan worden. Dat klinkt als een zee aan vrijheid, als een keur aan mogelijkheid en potentie. Toch valt mij op dat de werkelijkheid vaak minder rooskleurig oogt.
Ik trek die conclusie onder meer naar aanleiding van een Google zoektocht naar het woord innovatie, die ik ter voorbereiding van dit praatje ondernam. Ik stuitte op de website van de gemeente Amsterdam waaruit blijkt dat zij zich graag als innovatief wilt profileren. Kennelijk met succes. ‘In 2016 won Amsterdam de iCapital award, een prijs voor de meest innovatieve stad in Europa’, meldt de website trots. Onder innovatie verstaat onze hoofdstad bijvoorbeeld stadsbankjes van huisafval, zelfrijdende auto’s en data die de drukte in de stad kunnen voorspellen. Op zich prachtig natuurlijk, wie wil er nu geen zelfrijdende auto?
Innovatie: symptoombestrijding of visie?
Maar tegelijkertijd bevestigen deze voorbeelden een invulling van het begrip innovatie die mij al enige tijd tegen de borst stuit. Namelijk, dat innovatie steeds vaker gelijk wordt gesteld aan een oplossing, een toepassing, een methode, een verbetering, een maatregel, een optimalisatie, een start- up. Nogmaals, op zich niks mis met een stel jongen honden die een flinke zakcent willen verdienen met een ‘oplossing voor de drukte in de stad’. Althans, dat is zolang er maar ruimte blijft voor de vraag: waarom het zo druk is in de stad? En: wat voor stad we eigenlijk willen. In die zin pleit ik voor innovatie als in een sociaal- maatschappelijke visie, in plaats van innovatie als oplossing voor een probleem; innovatie als symptoombestrijding.
Die overwegingen deden me ook denken aan een stuk dat ik een paar weken terug in Volkskrant las, geschreven door publicist Marian Donner. De titel luidde: ‘omarm de loser, want hij durft uit de ratrace te stappen.’ Donner schrijft over de huidige trend die zelfoptimalisatie heet. Ze schrijft dat er nog nooit een duidelijkere formule geweest is om geen loser te zijn dan nu. Doe zoals de winnaars van deze wereld, is meestal de strekking: verlaat je comfortzone, zeg nee, loop rechtop en ruim je kamer op, maak schema’s, breng een routine aan, leer kalligraferen. Houd lichaam en geest gezond. Eet superfoods, drink groene smoothies, sport, en vooral: doe aan yoga en mindfulness.
Mislukking als innovatie
Als innovatie inderdaad een aaneenschakeling kan zijn van willekeur; een opsomming van toevalligheden, dan kan innovatie net zo goed mislukking betekenen. Of het falen, of: het zijn van een loser. Niet als verbetering maar als het tegenovergestelde. Omdat, zoals Donner zo mooi zegt: ‘mensen die zich niet aanpassen, omdat ze het niet kunnen of willen, confronteren de rest met een andere realiteit’. Ook dat is innovatie. Het mooie daarvan is dat iedereen het kan; kijk maar naar die zee van vrijheid, die keur aan mogelijkheid en potentie. Plak een inlegkruisje op je hoofd.
Lees verder
Jacco Hooikammer, Een schone muts voor een fris en zorgeloos gevoel
Dirk-Jan List, The Health Belt: een mannenkorset met drukknopen
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie