Groeten uit... Ansichtkaarten met streekdrachten als visuele bron

Tegenwoordig laten we met een app of e-mail weten waar we uithangen en is het versturen van ansichtkaarten bijna verdwenen. Toch zijn historische ansichtkaarten gewilde verzamelobjecten. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt als illustraties in publicaties en dienen als visuele informatiebronnen bij onderzoek. Hierbij moet wel enige voorzichtigheid in acht worden genomen.

Ansichtkaarten versturen werd vanaf het eind van de negentiende eeuw steeds populairder. Door verbeterde machinale drukprocedés werden ansichtkaarten steeds goedkoper en bovendien verbeterde het systeem van postbezorging. Ook ging men meer reizen, waardoor de behoefte ontstond de thuisblijvers een teken van leven te sturen. Naast allerlei stads- en dorpsgezichten was streekdracht een geliefd thema.

Ansichtkaartenuitgevers namen het niet altijd zo nauw met de werkelijkheid. Een kaart van een meisje in protestantse Zuid-Bevelandse streekdracht werd op de markt gebracht met het onderschrift Walcheren. De vrouw op de kaart met het onderschrift ‘Veluwe’ blijkt afkomstig te zijn uit Eemnes.

Uitgave van de Amsterdamse uitgever Schaefer, ca. 1900. Collectie Openluchtmuseum nr. N.12267

Vrouw uit Eemnes. Uitgave van Weenenk & Snel te ‘s-Gravenhage. Collectie Openluchtmuseum nr. AA 177711

De inkleuring van een voorstelling verschilde soms behoorlijk per uitgave, waardoor je je kunt afvragen wat nu de juiste kleur van de kleding van de afgebeelde persoon was:

Drie ansichtkaarten van de Amsterdamse uitgever Schaefer, met dezelfde opname van een Marker vrouw als uitgangspunt. Collectie Openluchtmuseum nr. AA 200009

Niet bij iedere uitgever was het bekend, of van belang, dat jongens in sommige plaatsen tijdens hun eerste levensjaren in rokkendracht waren gekleed, waardoor ze soms als meisjes werden gepresenteerd:

Ansichtkaart van de Utrechtse uitgever Rembrandt NV, met een Marker meisje en een Marker jongen in rokkendracht, getiteld ‘Marker meisjes’. Collectie Openluchtmuseum nr. N.12022

De lokale bevolking wilde niet altijd poseren voor een fotograaf wanneer ze wisten dat hij ansichtkaarten van de foto’s wilde gaan maken. Daarom werden soms vrijwilligers speciaal voor de foto aangekleed, zoals de zoon en schoondochter van deze Nunspeetse uitgever Van Rosmalen:

Collectie Openluchtmuseum nr. AA 169776

Toen de Nunspeetse fotograaf Veneman niemand bereid vond om te poseren trok hij uiteindelijk zelf de Veluwse vrouwendracht aan ten behoeve van een serie van circa tien ansichtkaarten:

Fotograaf Veneman, verkleed in Veluwse vrouwendracht, aan het bussen schuren bij de pomp. Uitgave van uitgever Wuestman te Harderwijk. Collectie Openluchtmuseum nr. AA 61490

Bij gebruik van ansichtkaarten als bron voor je onderzoek is het dus van belang te weten wat precies de achtergrond was van de kaart. Probeer er achter te komen wie of wat er op staat afgebeeld, waar en wanneer de opname werd gemaakt en waarom precies.

Documentaireserie Nederlandse streekdrachten

Meer weten over Nederlandse streekdrachten? De eerste twee afleveringen van een docu-serie over deze mode zijn al te zien op Fragmentsof.com. De kleurrijke maker Theodorus Johannes is een crowdfunding gestart om de rest van de serie te realiseren. Klik hier om hem te steunen!