Gevaarlijk aantrekkelijk. Gerecycled plastic in sieraden.
Een gemarmerde broche van boodschappentasjes, dansende oorbellen van aangespoeld plastic of edelstenen van gesmolten fietslampjes: allemaal sieraden van plastic afval. Licht, kleurrijk, stevig en beschikbaar. Ideaal, toch?
Nou, niet zo ideaal blijkbaar. Dat het wondermateriaal zo ruim voorhanden is, komt omdat inzamelen en recyclen lastiger blijkt dan we willen weten. Ecosystemen en samenlevingen worden overstroomd door plasticafval. En de productie groeit nog altijd. In dit blog reflecteer ik op vier makers die hun frisse blik op dit materiaal presenteerden bij de tentoonstelling ‘ReStart’ in galerie Mix Arts.
Doppen worden stenen
Bij de tentoonstelling 'ReStart' van galerie Mix Art is hergebruik een rode draad, net als laagdrempeligheid, want, zegt galeriehoudster Natasja Peerdeman: "er is zoveel meer dan de ontwerpers waar we gewoonlijk van horen in Nederland.”
Amsterdammer Sander Stada past perfect in deze opvatting. Hij vindt zijn schatten in de stad. Een wandeling langs het strandje van IJburg levert, bijvoorbeeld vooral na het weekend, een tas vol flessendopjes op. Voordat de verpakkingsindustrie doppen gaat vastmaken aan de fles, zoals lipjes bij blikjes, zal Stada ze nog jaren vinden op zijn strooptochten. Net als reflectoren, fietslampjes of afgedankte blauwe steigernetten.
Tot zover het makkelijke deel. De vondsten smelt Stada tot klompjes gekleurd plastic die hij grove facetten geeft en doorboort. Hard werk, met een veiligheidsmasker op. Soms zijn er nog teksten van de frisdrankmerken te lezen. Het worden kralen voor kettingen en armbanden die tegelijk rauw en naïef zijn. Heel even denk je met edelsteen van doen te hebben.
Uiteraard is voor Stada een gratis en voorlopig oneindige bron van materiaal van harte welkom. Hashtag trashure. Maar het gaat hem vooral om de poëtische verbanden tussen de plastic vondsten in de stad, zoals de diamantpatronen van fietslampjes. Wist ik dat verkeersmarkeringen van reflecterende parels in de Svarovski-fabriek worden gemaakt? Zo komen we weer uit bij sieraden. Stada is van mening dat het mooie materiaal zelf geen blaam treft, als we het maar niet zo gemakkelijk zouden wegwerpen.
De waarde van wegwerptasjes
In 2016 heeft de EU een voor haar doen radicale maatregel doorgevoerd: geen gratis plastic wegwerptasjes meer bij de boodschappen. In de tijd dat we die nog ongevraagd meekregen en daar niet van opkeken, ontdekten sieradenmakers dit materiaal al. Neem het Plastic tasjes collier van Beppe Kessler uit 1985 of Ineke Heerkens’ landschapjes van opwaaiende plastic zakjes uit 2011.
Het werk van Mario Albrecht lijkt op wat damaststaal of mokume gane in metaal is: laagjes boodschappentasjes stapelen, verhitten tot een blok, plakjes snijden en ritmisch geordend weer af laten koelen. Aan de voorkant van de plakjes plastic glinsteren de klinknageltjes van de brochespeld. Met de zorgvuldige afwerking ontsnapt Albrecht aan de associatie met de boodschappentassen. En dààr is het de Duitser om te doen: we zijn de hele dag omgeven door tasjes, zakjes en folies, maar staan nauwelijks stil bij het materiaal. Hij wil de grondstof onherkenbaar veranderen in iets wat langer van waarde is, en mensen zo aan het denken zetten.
‘Exotisch’ plastic
Bij de Italiaanse Laura Stefani zien we luchtige volumes die zij opbouwt uit sliertjes gekleurde petfles. Vrienden brengen haar flessen van over de hele wereld. Haar standpunt: dit materiaal, dat door anderen wordt weggegooid (pet is relatief goed te recyclen maar niet overal zijn statiegeldsystemen), is haar grootste schat.
Stefani’s werk lijkt een historische constante te illustreren. Al millennia lang maken mensen sieraden van wat voorhanden is en van wat ze van ver kunnen halen. Verpakkingen hebben het grootste aandeel in de wereldwijde plasticproductie en -afval. Na schelpen, been, steen en vezels tooit de mens zich nu met lokaal en - als de kans zich voordoet - exotisch plastic.
Alleen gemakzucht is het niet. Stefani is oprecht fan van haar materiaal. Het materiaal geeft haar vrijheid in het ontwerpen. Het lijkt fragiel maar is stevig, vertelt ze in het filmpje hieronder. Het “herinnert de vorm”, aldus Stefani. Ze wil de nuances van pet tonen en “het laten praten”. Het ene ontwerp vind ik geslaagder dan het andere, maar ook hier spreekt het idee van een ode aan het materiaal me aan, in combinatie met de sympathieke spelregel om alleen te gebruiken wat anders weg zou worden gegooid.
Strandvondsten
Dan trekken vrolijk bungelende stukjes beach plastic aan dunne draadjes de aandacht. Ik denk meteen aan speuren langs de vloedlijn of aan schatten in vissersnetten, zó sterk is de associatie met het strand. De Franse Véronique Belot heeft gevoel voor kleur en compositie. Hoe speels haar broches en oorbellen ook zijn - ze ontwerpt binnen strenge regels. Belot gebruikt alleen wat ze vindt, in plaats nieuw te kopen. En altijd is het plastic van het strand, want dat vindt ze schoner dan van de straat. Niks wordt gelijmd, ze naait de doorboorde stukjes aan elkaar, met nylon van zwerfnetten of testmateriaal van de synthetisch garen-fabriek.
Aan elk sieradenmateriaal zitten goede en nare kanten. Voor mij is Belots materiaal tastbaar bewijs van een wereldomspannend afvalprobleem. Omdat het resultaat zo verleidelijk opgewekt is, vraag ik me af bij welk verhaal ik me als drager aansluit. Een paar jaar terug vertelde de kunstenaar dat ze beseft dat wat zij opraapt en daarmee voorkomt dat het het ecosysteem in gaat, wel heel weinig is. Als dat haar argument niet is, wat dan wel?
Moeten we, nu plastic op stranden toch niet meer weg te denken is, maar een beetje genieten van de esthetische kant van de ellende? Of gaat het om het effect wat Gijs Bakkers 'Plastic Soup' armband uit 2012 op mij had: onder een laagje goud of zilver bleek de armband gemaakt van drinkrietjes, dat meest verwerpelijke, wereldwijde symbool van wegwerpplastic. Belots oorbellen lokken me naderbij om dan te schrikken als ik besef dat dit opgelepeld is uit een soep van plasticafval die niet meer op te ruimen is! Maar zo activistisch is Véronique Belot ook weer niet: het plastic is slechts een ingrediënt en het maakproces staat voorop.
Problematische schoonheid
Laten we eerlijk zijn, plastic afval is óók gewoon verleidelijk van vorm en kleur. Deze kunstenaars zijn gefascineerd door het materiaal en hebben er volop mee geëxperimenteerd.
Voor mij dreint het verhaal van die ecologische ramp mee op de achtergrond. Wat moet ìk met die combinatie – dicht op mijn huid, in mijn oren, om mijn nek? Koop ik de nostalgie dat hergebruikt plastic nog gewoon vrolijk en kleurrijk kan zijn, een illusie die ik niet geloof? Draag ik een gesel, om niet te vergeten welk ziek plasticproductie-systeem wij hebben voortgebracht? Zet ik het in als conversation starter?
Ik betrap me erop dat ik het zie als teken van mijn eco-inborst en moreel kompas – ze zullen zien hoe woke ik ben. De combinatie van het ongemakkelijke materiaal en de opgewekte vormen bij 'Re-Start' blijft me verwarren.
De poging van deze makers om eerbied te kweken voor materialen die er nu eenmaal zijn, is dapper. Aandacht voor de dingen die ons omringen zorgt voor een verbondenheid met die dingen. Draag een sieraad van afvalplastic en je zult beter zorgen voor wat al geproduceerd is. Dat is een hoopvolle boodschap.
[creditline hoofdbeeld: Overzicht Re-Start van Mix Art Gallery, op de voorgrond werk van Sander Stada, Amsterdam, 9 oktober 2020. Foto: Saskia van Es]
Besproken kunstenaars
Mario Albrecht - https://www.mario-albrecht.com/; video Plastik Recycling – Dieser Designer macht Schmuck aus Müll || Bavarian Makers [https://youtu.be/PrcyrjVeUmk]
Véronique Belot van JoseFine.K - http://josefine-k.fr/; ontmoeting met Véronique Belot tijdens Sieraad Art Fair op 08 november 2018
Sander Stada - http://www.sanderstada.com/; ontmoeting met Sander Stada bij de tentoonstelling Re-Start op 9 oktober 2020
Laura Stefani - https://www.laurastefani.it/; video Let’s talk trash op https://youtu.be/L0A4XbhJZoI
Meer over plasticafval
Deia Schlosberg, The Story of Plastic, film, 2019
Tamar Stelling, 'Briljant bedacht: hoe de plasticindustrie het idee verkoopt dat de burger z’n ‘eigen’ plastic op moet ruimen', online artikel op De Correspondent
Meer over sieraden van afval
Sieradententoonstelling Wert/Voll Valu/Able 2019
Tentoonstelling
De tentoonstelling Re-Start van Mix Art Gallery van Natasja Peerdeman was op 9 en 10 oktober 2020 te zien in Studi-O in Amsterdam. Er namen 21 internationale kunstenaars aan deel. Een deel van hen gebruikte bestaand materiaal. Alle werken zijn te bekijken op Instagram en Facebook.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie